De Negentiende Eeuw

Klik en ga naar het begin van de negentiende eeuw:

Of ga verder naar de twintigste eeuw:

HET JAAR 1900

In nacht van 18 op 19 mei wordt Petronella (Pieta) van Nispen op gruwelijke wijze vermoord. Met een koord om de hals is ze gewurgd. Voor het eerst in Nederland wordt op vingerafdrukken onderzocht. Aanvankelijk is bakkersknecht Jan van Aalst verdacht, maar op 25 mei wordt de hoogzwangere Kee van den Broek-de Jongh aangehouden. Ze heeft schulden bij meerdere Gastelaren en is uit op de juwelen van Pieta, maar wordt betrapt. Haar man Jan weet van dit alles niets. 9 juni wordt zoontje Jan geboren, die net als broertje Dingeman door zus Joanna wordt opgevangen. In december wordt Kee veroordeeld tot tien jaar vrouwengevangenis Gorinchem. Later sterft voormalig kastelein Jan van Aalst onder vreemde omstandigheden.
Op de Langenberg vechten dronken stropers met messen, de dokter moet erbij komen.
Amadeus de Bie, geboren in Wouw, wordt benoemd tot generaal-abt van de orde zetelend in Rome. Thomas Schoen volgt hem op als prelaat in Bornem.
Na zes jaar krijgt de hervormde gemeente eindelijk weer een dominee: Johannes Krauwel.
Eerste rijwielhandelaar Jan Horsten mag in beukendreef achter Hof zijn schaarse klanten leren fietsen.
Parochie Oud Gastel telt 2792 zielen, Nieuw Gastel/Stampersgat 640. Voor Tweede Kamer heeft ONG 736 kiezers, voor raad 719.
Kindersterfte is schrikbarend: van de 76 sterfgevallen zijn er 34 kinderen onder de elf.
Bij de bestaande beroepen zijn intussen 4 boomkwekers, 2 mandenmakers, 5 rijtuigenverhuurders, 4 vrouwenmutsenwassers, 2 tuiniers, 2 zadelmakers, 2 vrachtrijders, 2 rietdekkers en 1 goud- en zilversmid bij gekomen. Stoop begint een wasserij. In de suikerfabrieken van Dinteloord/Gastel werken in campagnetijd 1200 mensen.
R. de Mooij verdrinkt bij het bieten lossen.
Drie schuurbranden op Overesselijk, aangestoken door E.H. (20) met hulp van kastelein M.L.
Aan de Noordzeedijk worden twee kinderlijkjes gevonden.
Winkelier Van G. bekent zijn huis in Stampersgat te hebben aangestoken.
2,5-jarig zoontje Jan van Peer overreden door paard met wagen.
Leerplichtwet aanvaard.
In de stoomtram bij Gastelsveer is het mes getrokken, een passagier voelt zich bedreigd, springt uit tram en verdrinkt in sloot.
Burgemeester Antoon Mastboom tot lid Provinciale Staten en tot president Eendracht Maakt Macht gekozen.
Kaatje Dierickx katholiek zuster geboren in Ossendrecht wordt tijdens de Boksersopstand vermoord. In China verblijft ook de Gastelse pater Henricus Uitdewilligen. Hij weet te ontkomen.
Willem van Eekelen komt op het Slot wonen.
Vlekke ontwerpt voor onderwijs in bisdom Breda een spaar- en voorschotkas. Hij wordt actief lid van Sobriëtas.
Leurse suikerdirecteur Sybrand Heerma van Voss tot officier in orde van Oranje-Nassau benoemd. Plan ijzeren draaibrug voor tram over Mark: kosten 60.000 gulden.
In de Tilburgse Noordhoekse kerk wordt de 11-jarige Marietje Kessels vermoord.
De Amsterdamse voetbalclub Ajax wordt opgericht.
Als onderdeel van de Wereldtentoonstelling zijn de tweede Olympische Spelen in Parijs. Twee roeiers veroveren het eerste Nederlands goud.
Graaf Ferdinand von Zeppelin maakt eerste proefvlucht met zeppelin.
President Paul Kruger van Transvaal wordt in Den Haag ontvangen door koningin Wilhelmina.
Louis Couperus schrijft De Stille Kracht.
Harry de Keijser, latere Olympisch atleet, wordt in Roosendaal geboren.

HET JAAR 1899

Grote collecte gestart op nieuwjaarsdag vanaf de preekstoel voor bouw van een nieuwe kerk. Het levert amper 1500 gulden op. De minister verzoekt met klem de kerk als monument van Middeleeuwse bouwkunst te behouden, dit onder druk van de rijkscommissie voor monumenten en advies van architect Pierre Cuypers, die op z’n 72e zelf komt kijken. Op 10 maart legt het kerkbestuur er zich bij neer en de kerk te laten wat het is, ondanks het feit dat architect Van Genk verzoek krijgt voor plan nieuwe kerk.
Er komt een suisse voor de diensten: Ko Baart.
Vicaris-generaal Van de Corput meldt Jan Frederik Vlekke op 3 mei dat Rome akkoord is met een parochie op Stampersgat. 8 juni wordt de eerste pastoor Jacobus van Ginneken bekend gemaakt. Twee dagen later brengt bisschop Leyten de minister van justitie op de hoogte van de oprichting onder de titel Heilige Martelaren van Gorcum. Op 26 juni maakt de Commissaris van de Koningin het bekend aan het gemeentebestuur. Stampersgat wordt tot parochie verheven, Vlekke wordt tot voorzitter van de bouwcommissie benoemd en het dorp krijgt op 28 september een eigen noodkerk op grond van Govert Bus. Architect ook hier Petrus van Genk, aannemer Schaffelaar uit Sprundel.
De Gastelse pastoor Tezelinus van Aalst beschouwt het als inbreuk op zijn rechten, hij verzet zich met klem tegen de nieuwe parochie. Stampersgat heeft meteen ook een RK zangkoor.
Pastoor Van Aalst verzet zich ook tegen het plan van Vlekke en burgemeester Mastboom voor een eigen meisjesschool, waar de nonnen les geven.
De katholieke parochie telt 3137 gelovigen.
Het 25-jarig bestaan van de H. Familie Oud Gastel wordt gevierd met een jubellied.
Roomboterfabriek Van der Vaart schakelt over op fabricage van sigarenkistjes.
De tram stopt op 6 mei bij halte Kapelberg met 94 bedevaartgangers.
Onder druk van gemeenteraad Gastel schaft de provincie de tol op wegen in de streek af.
De in Zevenbergen geboren Samuel van der Vijgh, schrijver van ’Werken’ over het barre leven van arbeiders in een suikerfabriek, pleegt zelfmoord in Bussum. Hij werkt eerder in de Gastelsche Beetwortelsuikerfabriek. Toch wordt het onder Vlekke beter, hij regelt pensioen voor 60-plussers. Vlekke richt ook eerste afdeling Kruisverbond in Breda op en er komt een bouwvereniging ‘Eigen Haard’ voor zijn personeel.
Bierbrouwer Gerardus Mastboom, president van Eendracht Maakt Macht, overlijdt.
Willem Slooters wordt gemeenteraadslid.
Adr. Uijtdewilligen (9) speelt bij rails, komt onder tram en is op slag dood.
Brand bij J. van Tilburg op Langenberg.
Staatsbosbeheer wordt opgericht en krijgt bij Breda het Liesbos in beheer.
Legerplaats Harskamp komt in gebruik.
Op initiatief van tsaar Nicolaas wordt een Vredesconferentie in Den Haag gehouden.
Louis Renault richt een autofabriek op.
Marconi brengt draadloze verbinding tussen Engeland en Frankrijk tot stand.

HET JAAR 1898

Antonie (Antoon) Mastboom- geboren Gastelaar, zoon van Petrus Mastboom en Adriana Gillis – wordt op 3 maart als burgemeester geïnstalleerd. Hij is tot dan in dienst bij notaris Grollenberg. Feestcomité met dr. Dautzenberg als voorzitter. In de optocht doen 6 schutterijen, in totaal 37 nummers mee. Hij is dan 29 jaar, jongste van Nederland. Hij wordt met de boot ingehaald te Stampersgat.
Mastboom is ook lid van het kerkbestuur en werpt zich op als spreekbuis van de inwoners tegen de bouw van een nieuwe kerk.
In de Dreef wordt een nieuw brandspuithuisje gebouwd.
Ko Baart wordt veldwachter.
Minister geeft alsnog toestemming om op oude begraafplaats achter de kerk te bouwen, waarmee plannen voor grotere kerk weer voor de dag komen. Kerkbestuur geeft architect P. van Genk opdracht tot bouw nieuwe kerk. Hij begroot de bouw op 180.000 gulden. Regering zet juist Pierre Cuypers aan de slag voor een verbouwing.
Op 18 oktober viert de Congregatie van Onze Lieve Vrouw Onbevlekt ontvangen haar 50-jarig bestaan.
Gemeente verleent concessie voor tramlijn tussen Roosendaal over Gastel, Stampersgat naar Willemstad.
Telefoonverbinding van Dintelsas tot woning dijkgraaf Smoor komt tot stand door bemiddeling Vlekke, die telefoonpalen van Gastel tot Stampersgat ter beschikking stelt.
Vlekke voert voor het zware werk de 8-urige werkdag in.
Feest op de 18e verjaardag van Wilhelmina, die koningin wordt. Feest in Gastel met optocht en wandelrit van de raad door de gemeente. In Den Haag ontvangt de koningin als geschenk de Gouden Koets.
Het goudleer van de oude pastorie in Gastel wordt door Eug. Dirckx aangebracht op muren in abdij van Bornem.
Brand in het eikenbos van weduwe De Bie. Oorzaak: vonken locomotief.
Schuur Horians op Stampersgat en P. de Bruyn Steenstraat ten prooi aan vlammen. Brand M. Vergouwen waar 5-jarig kind slapende ouders wekt. Oorzaak: spelen met lucifers.
In Roosendaal wordt de latere sprinter Harry Broos geboren.
In Rucphen wordt later politicus Jos Gielen geboren.
In Vlaanderen wordt met de Gelijkheidswet het Nederlands gelijk gesteld aan het Frans.
Autorace Parijs-Amsterdam-Parijs via o.m. Maastricht en Den Haag.
Emile Zola schrijft J’accuse over Dreyfus-affaire.

HET JAAR 1897

Burgemeester Constant de Bie overlijdt op 22 oktober. De raad vraagt bij de regering om als opvolger een ingezetene te verkrijgen.
De eerste steen voor de kapel van liefdesgesticht Sint Jozef is gelegd door pastoor Rumoldus van Aalst.
In de Harmoniezaal wordt door bekende notabelen als De Bie, Vlekke, Grollenberg, Verheijen en Dautzenberg een plaatselijke RK Kiesvereniging opgericht.
Secretaris Jan van Mechelen krijgt op 19 juni eervol ontslag. Zoon Nicolaas volgt hem 1 augustus op.
De sluizen van Dintelsas openen zich voor het eerst voor een Engels zeeschip dat vuursteen vervoerd voor de suikerfabriek.
Het kerkbestuur verkoopt twee koperen kandelaars.
Molenaar Johan Baptist Peeters sterft, zoon Henrik Peeters neemt de molen over.
Gastel is al lang zo bosrijk niet meer als aan het begin van de eeuw. Het eikenhakhout in de 11e en 12e Hoek is massaal gerooid. Ook bij Heinsberg is alle loofhout verdwenen.
In de rivaliteit met het buurdorp roept een Gastelaar: ‘die van Oudenbosch hebben ‘ne koepel in d’r kop zitten’.
Bergenaar Piet Janvier (29) van de kermisschommels springt bij de halte Smoor van de tram, maar blijft met zijn jas steken en komt onder de tramwagen terecht: ’s avonds geeft hij de geest.
Aan de harddraverij doen uit Gastel Mooyman, De Ridder, Hermes en Akkermans mee.
Meester Vermeulen stelt op vergadering Maatschappij van Landbouw bij J. van Wezel voor een landbouwcursus op de school in de Koelestraat te beginnen. Twaalf leden geven zich op.
Sus Koevoets komt in dienst van het waterschap.
De houten ophaalbrug Stampersgat is niet stevig genoeg, ze moet vervangen door stalen draaibrug.
Twee huizen Kuivezand afgebrand, te ver van de kom dus brandweer te laat. Verzekerd bij Zekerheid Geeft Rust.
Boekhouder C. van Gils is 25 jaar in dienst van suikerfabriek Sint Antoine.
In het veen bij Yde wordt het veenlijk van het Meisje van Yde gevonden.
De Delftsche Studenten Bond wordt opgericht.
Het KNMI verhuist van Utrecht naar De Bilt.
De Duitse chemicus Felix Hoffmann ontdekt de aspirine.
Bram Stoker schrijft Dracula.

HET JAAR 1896

Oud-onderwijzer Jan Frederik Vlekke werkt zich via boekhouder op tot directeur van de Gastelse Beetwortelsuikerfabriek en Sint Antoine. De bietencampagne levert 35 miljoen bieten op: een goed bietenjaar. Dankzij versoepeling van het censuskiesrecht is niet 5 maar 80 procent van het personeel fabriek kiesgerechtigd.
In Stampersgat ondernemen Govert Bus en Piet Jongenelen een nieuwe poging voor een eigen parochie, dit keer gaat het verzoek naar de nieuwe abt Amadeus de Bie.
Op initiatief van eigenaar Aloysius van Gilse en landbouwer Karel Haast wordt de kapel van Kapelberg uit steen opgetrokken. Op de fundering vindt men een geraamte in gehurkte houding dat nog lang in de buurt te zien zou zijn geweest. Naar verluid is bij een watervloed een vroegere kapel ingestort en daarbij iemand bedolven. Officiële naam: ‘Kapel ter ere van OLV van zeven Smarten, Troosteres der bedroefden, op een bergje bij Kalfsdonk onder Roosendaal’.
Bierbrouwer van het Bourgondisch Kruis Petrus Mastboom overlijdt.
De gemeente gaat een geldlening aan van 37.000 gulden.
Bij het Veertigurengebed vliegt het vaandel van de H. Familie in brand.
Ongeregeldheden met vastenavond: ruiten pastorie in gegooid.
Brand bij A. van Steen waarbij koe en varken omkomen; voor het eerst wordt de brandhoorn gebruikt. Bij C. van den Boom op de Oudendijk brandt schuur af. Een boerderij van de Gastelse familie Blankers in Houtrakpolder brandt af.
Op Hemelvaartsdag is de Gastelse harddraverij: het paard van bankier Emile van Loon wint.
Op 7 juni is bij Gastelsveer een hardlooptoernooi.
Constant de Bie wordt tot secretaris-penningmeester polder Heerjansland gekozen, waterbouwkundige Floor van de Vaart mag sluiswerk uitvoeren.
Twee kleine tramongelukken, eentje door een falende wisselwachter.
Op Koninginnedag gaan de schoolkinderen voor het eerst op schoolreis naar Rotterdam.
De provincie wil tolheffing bruggen Mark en Roosendaalse Vliet opheffen.
Marinus van Hooijdonk komt als veldwachter/boswachter naar Gastel.
Suikerfabriek Daverveldt, Binck & Co sluit aan op het havenspoor van ZNSM.
Poststukken worden voortaan per tram vervoerd.
Branden in schuur en woningen A. van Steen en A. van Hooijdonk. Ook huisje P. van Loenhout en hofstede Cornelis van de Boom op Oudendijk branden af.
De gemeente telt 4158 inwoners.
De eerste moderne Olympische Spelen worden in Athene gehouden met als hoogtepunt een marathon gewonnen door de Griek Spiridon Louis.
Het eerste WK kunstschaatsen is in Sint Petersburg.
Zweeds chemicus Alfred Nobel overlijdt.

HET JAAR 1895

In Café van Mechelen huist het St. Jorisgilde.

Prelaat Robertus van Ommeren, eerste abt van de herstelde abdij van Bornem, overlijdt. Hij wordt opgevolgd door Amadeus de Bie, die daarmee als kapelaan afscheid neemt van Gastel.
De sigarenkistfabriek Franck wordt opgericht.
Strenge winter maakt een eerste Vliettocht tussen Roosendaal en Bovensas mogelijk. De sasmeester rijdt met paard en slee op het ijs.
Wethouder, armmeester en molenaar Johannes Baptist Peeters overlijdt op 78-jarige leeftijd.
Pieter Dautzenberg wordt tot wethouder gekozen. Hij wordt ook voorzitter van het RK Armbestuur. A. Blankers komt in de raad.
Het gilde St. Joris is thuis bij café Van Mechelen.
President Gerardus Mastboom van Eendracht Maakt Macht is 25 jaar lid: groot feest. Secretaris is trouwens neef Antonie Mastboom. Bij vergaderingen van de schutterij stemt een vast groepje genaamd Oeteldonk steeds tegen, puur voor de grap.
Bestuursverkiezingen Gastelse landbouwvereniging: P. Dautzenberg en P. Smoor gekozen. Tevens wordt 80.000 kg. superfosfaat besteld, waarmee de vereniging qua kunstmest vooruit loopt op de rest van het land. Ook guano wordt aangekocht.
Landbouwer P. Huybregts valt van de gaanderij op de molen van Peeters en overlijdt later.
Het zoontje van P. de G. komt onder de tram; zijn been moet afgezet.
Het huis van de weduwe J. van Nunen brandt af. Brand ook bij winkelier A. Gijzen op Kuivezand. Slechts 1 geit overleeft het.
Op suikerfabriek treedt Sint Cecilia op bij het zilveren huwelijk van trouw medewerker Jac Laroche-Tak. Ook uitvoering ‘Die verwensten erepostjes’ en fotografische beelden van Goossens.
Bouwmeester Pierre Cuypers krijgt opdracht een nieuw seminarie Bovendonk te bouwen, een huis daartoe afgebroken.
In New York overlijdt prinses Paulientje Musters, het 19-jarig vrouwtje was maar 61 centimeter groot. Duizenden mensen doen haar uitgeleide als het stoffelijk overschot per schip naar Antwerpen vervoerd wordt. Ze ligt begraven in Ossendrecht.
De gebroeders Lumière draaien de eerste film.
Tilburger Jos Bogaers rijdt de eerste auto in Nederland.
Eduard Jacobs brengt in Amsterdam een eerste cabaretvoorstelling.
Bij Lobith aan de grens ontploft een lading dynamiet: 13 doden.
Alfred Nobel voegt aan zijn testament de Nobelprijzen toe.
Oscar Wilde wordt gevangen gezet wegens sodomie.

HET JAAR 1894

Vanwege concurrentie van de tram stopt de omnibus met personenvervoer, alleen goederen worden nog vervoerd.
Geldgebrek bij jaarlijkse harddraverij, die door een lening van 250 gulden alsnog doorgaat. Deelnemers zijn o.a. ruiters Louis Uitdewilligen en Cees Akkermans.
Bij baldadigheden op de Roosendaalseweg verliest iemand zijn oog.
Gastels Fanfare en Mannenkoor kiest Dautzenberg, Vlekke en Van Mechelen in bestuur, Stampersgat krijgt via de beetwortelsuikerfabriek ook een harmonie en zangvereniging Gezellig Verkeer.
Jan van der Vaart begint met de bouw van een stoomroomboterfabriek aan de Steenstraat.
Dominee Nicolaas Caro overlijdt op 21 november.
Secretaris Jan van Mechelen is ziek, zoon Nicolaas wordt waarnemer.
Dr. Dautzenberg is in de gemeenteraad gekozen.
S. Jongenelen krijgt de opdracht de kerktoren in te richten als observatorium voor de genie.
Een Zaanse molen wordt naar Stampersgat verplaatst.
Café Place de Meir is verkocht door Van Aalst aan C. Aarsen.
Meester Vermeulen pleit bij Nederlands Onderwijs Genootschap voor afschaffing van de gemeenteklassen en een vast minimum salaris voor onderwijzers. Zijn argument is dat het leven op het platteland niet goedkoper is dan in de stad.
G. Mastboom doet aangifte omdat de spoorbomen bij Roosendaal onnodig vijf minuten gesloten blijven.
Hardloopwedstrijden aan het Gastels Veertje met als hoofdprijs 4 gulden. Veertig deelnemers.
Martinus Voorbraak wint een handtekenwedstrijd.
Willem Slooters alias d’n Ijzeren voert ludiek oppositie tegen het zittende bestuur van handboogclub Eendracht Maakt Macht.
Twaalf koeien van A. Blankers lopen mond-en-klauwzeer op. Daarom ook geen najaarsveemarkt.
Het dividend van de suikerfabriek bereikt record van 40 procent. Verwerkt zijn 42 miljoen kilo bieten.
De schuren van Hack, A. Balemans of Stoof en weduwe J. van Nunen branden af. Ook wegens gebrek aan bluswater.
Cornelis Thijs (latere pater) wordt geboren in de Vierschaarstraat.
Gastel telt 4092 inwoners. Een van hen is de op 8 oktober geboren Adrianus van Merrienboer, later handboogschutter.
Het Internationaal Olympisch Comité wordt opgericht.
In Zwolle wordt de Sociaal Democratische Arbeiders Partij opgericht.
Eerste ANWB-wegwijzers tussen Rotterdam en Utrecht zijn van hout; ze verdwijnen al snel in huiskachels.
Minivrouwtje Pauline Musters uit Ossendrecht geeft acrobatische optredens op Broadway.
Rudyard Kipling schrijft The Jungle Book.
De Tower Bridge over de Theems is klaar.

HET JAAR 1893

Locomotief 4 van de ZNSM doet Gastel aan.

De Zuid-Nederlandse Tramweg Maatschappij opent op 1 januari een tramweg tussen Steenbergen, Roosendaal en Oudenbosch, waarvan de lijn loopt over de Achterdijk. Bij het Gastelsveer is een stalen draaibrug aangelegd voor de tramlijn over de Vliet. Speeches van burgemeester De Bie en Roosendaals wethouder Emile van Loon waarna de feesttram verder trekt naar Steenbergen. Het nieuws haalt het eerste exemplaar van De Telegraaf. ZNSM neemt later dit jaar de locomotieven 6, 7 en 8 in gebruik. Het plan is ook de tramlijn door te trekken naar Stampersgat.
Pater Jacobus Meeuwissen vertrekt naar Brazilië.
Antoon Smoor wordt in Maison-Carrée (Algiers) tot priester gewijd.
Dokter Dautzenberg neemt ontslag als armgeneesheer van Gastel.
De gemeente krijgt van de provincie een reprimande omdat het in stukken enkel ‘Gastel’ gebruikt, waar het Oud en Nieuw Gastel moet zijn. Anderzijds complimenteert raadslid Vlekke het college dat het gemeenteverslag nu eens origineel is opgesteld.
Vlekke voert voor zijn werknemers en hun gezinnen het ziekenfonds in: bij ziekte ontvangt men 26 weken lang volledig loon. En hij regelt een tweede sleepboot voor zijn suikerfabrieken ‘De Gastelsche’ en Sint Antoine.
Dokter Konings uit Goor is de nieuwe gemeente-arts na het overlijden van dokter Rumoldus Verlinden. De laatste was ook gemeenteraadslid en voorzitter van Gastels Fanfare en Mannenkoor.
Vanwege een mazelenepidemie gaan de scholen enkele weken dicht.
Op het feest van St. Bernardus verleent de jubilerende paus Leo XIII een volle aflaat.
Gastels Fanfare en Mannenkoor geeft een concert ter ere van de paus. Daarbij draagt Vlekke enkele gedichten voor.
Gastelaren richten een rekest aan de raad over het anti-kermisbeleid vanwege het hoge staangeld. Argumentatie: ,Mensen zoeken vertier elders of maken eenzame wandelingen wat de zedelijkheid niet bevordert’. Vooral de lagere standen wensen kermis met muziek in de herbergen. De raad gaat overstag met een lager staangeld.
Conflict tussen de bemoeizuchtige pastoor Van Aalst en meester Vermeulen over de staat van het onderwijs. Gemeentebestuur staat achter Vermeulen, die flink van zich afbijt.
Frans van der Vaart richt een roomboterfabriek op.
Gerard Mastboom begint een stoombierbrouwerij.
Het echtpaar Panen viert de gouden bruiloft.
Antonius Laurijssen wint de Gastelse harddraverij.
Loteling in Franse tijd Jan de Meulder overlijdt op nieuwjaarsdag, zijn huisje van de handboogclub komt vrij. De Meulder laat 39,50 gulden na.
De 25-jarige rijknecht J. de Jong krijgt een klap van het paard en sterft.
De Nieuwe Stampersgatsche Meestoof wordt afgebroken.
Omnibus A. van der Horst stopt ermee, kan de concurrentie met de tram niet aan.
In Roosendaal komt een nieuwe bank, opgericht door P. van Gilse & Zonen.
De economische crisis treft heel Europa: grote werkloosheid.
Jaap Eden wordt op het Museumplein de eerste wereldkampioen schaatsen.
Op de Waddenzee vergaan tijdens een zware sneeuwstorm 13 boten.

HET JAAR 1892

Het hek voor de dokterswoning van dr. Dautzenberg.

Joannes Godefridus Damen wordt kapelaan van Gastel.
Het duurt een paar jaar maar Gastel heeft thans weer een nieuwe dominee: Nicolaas Caro, afkomstig van Zoelmond.
Jan Frederik Vlekke verhuist van Gastel naar de directeurswoning der beetwortelfabriek te Stampersgat. Hij wordt tevens directeur van de Sint Antoine als opvolger van J. Franken.
Er heerst wel hoge werkloosheid omdat suikerbietenteelt aan banden is gelegd. De vorige opbrengst is te hoog.
Voorstel tot bouw van een nieuwe school op Kuivezand wordt in raad met 5 tegen 4 stemmen afgewezen. In plaats daarvan is de school in de Koelestraat met een lokaal vergroot voor 100 leerlingen.
Klachten over drinkwater op de school in de Steenstraat.
Meester Vermeulen geeft op de avondschool ulo-onderwijs met moderne talen en wiskunde voor bijna 50 leerlingen.
Raad besluit tramlijn niet door de Dorpsstraat maar de Achterdijk te laten lopen, achter Van Helvert komt een wachtlokaal. Intussen is de lijn doorgetrokken vanaf Oudenbosch via Kuivezand tot Gastel.
Voor de tramlijn moet een nieuwe ijzeren draaibrug bij Gastelsveer gebouwd worden. J. Schuller uit Raamsdonk legt het kunstwerk voor 13.939 gulden op haar plaats.
De stoomtramweg wordt volop aangelegd. Dwarsliggers komen – ondanks cholera-epidemie aldaar – uit Rusland. Een feesttram wijdt op 30 december de nieuwe lijn in: genodigden op raadhuis met aanbieding erewijn en muziek van Gastels Fanfare en Mannenkoor. De wagendienst houdt er mee op.
Sociëteit ‘Onze Gezellige Avond’ gevestigd bij Van Helvert, houdt een collecte voor noodlijdenden: 435 gulden opbrengst.
Dr. Dautzenberg is benoemd tot regent St. Jozefgesticht en hij laat een hek zetten voor zijn huis in de Kerkstraat.
Eerste kinderfeest ter ere van verjaardag Wilhelmina.
Twee Gastelaren overlijden aan de Aziatische griep.
Woonhuis Dorpsstraat 62 is gebouwd.
Rudolf Diesel krijgt patent op de dieselmotor.
De wielerwedstrijd Luik-Bastenaken-Luik wordt voor het eerst gehouden.
Baron Pierre de Coubertin oppert het idee de Olympische Spelen nieuw leven in te blazen.

HET JAAR 1891

Slechte campagne voor St. Antoine door brand en vroegtijdige stop door bevroren Mark.

Een zeer strenge winter zet het jaar in gang. De rivieren vriezen dicht; campagne moet eind januari worden stilgelegd omdat bietenschepen de fabriek niet meer kunnen bereiken.
Slechte oogst, dure aardappelen; minder werk suikerfabriek vanwege wet op accijns. Nood hoog: collecte voor bijstand aan werklozen.
Aan de ZNSM wordt concessie verleend voor een stoomtramweg van Oudenbosch-Gastel-Kruisland-Roosendaal-Steenbergen.
Enkele Gastelaren vragen om ulo-onderwijs. Kort hierna ontstaat een avondschool met de vakken wiskunde en Frans.
De brandweer rukt dit jaar acht keer uit tegen een beloning van slechts 2,50 per jaar.
Gastel telt 4013 inwoners.
Paus Leo XIII brengt encycliek Rerum Novarum uit, een getuigenis over zijn sociale bewogenheid. Jan Frederik Vlekke leest ze met aandacht en werkt volop aan verbeterde werkomstandigheden op zijn fabriek. Er komt bijvoorbeeld een spaarkas.
Gastel telt naast drie suikerfabrieken bijvoorbeeld ook 13 kleermakerijen en 13 broodbakkerijen.
Bij een brand in suikerfabriek St. Antoine gaat 3000 kilo suiker verloren.
Een steekpartij in herberg Het Jagertje tijdens de kermis: C.P. raakt zwaar gewond.
Veertigjarig jubileum J. van Mechelen (76) als gemeentesecretaris: hij krijgt groot portretschilderij. Oud-zoeaaf Adriaan de Graaf ontvangt de Bene Merenti-medaille.
Redemptorist Johannes Mastboom overlijdt.
Antoon Mastboom haalt zijn notarieel examen.
Geboren Gastelaar Sybrand Heerma van Voss hertrouwt met Louise Lesturgeon.
Het huisje van C. de Rooy Rijpersweg brandt tot de grond toe af door gescheurde bakoven. Drie arbeiderswoningen op de Stoof branden ook uit. Met moeite wordt de oude mevrouw Geerts gered. Ook de hofstede van J. Slooters is door brand verwoest.
Cornelis Lely schrijft plan voor de afsluiting van de Zuiderzee.
Schoolmeester C.J. Kieviet publiceert het boek ‘Uit het leven van Dik Trom’.
Theo van Gogh, Vincents broer sterft in Utrecht op 33-jarige leeftijd.
De Daltons plegen hun eerste treinroof.

HET JAAR 1890

De oude pastorie in de Dorpsstraat is verkocht aan P. Elsevier en opgesplitst in twee huizen. Het goudbehang uit de eetkamer verhuist naar Bornem.
De Gastelse geestelijkheid verhuist naar de nieuwe, grote pastorie aan de Veerkensweg.
Voorzitter R. Verlinden legt de eerste steen van de Harmoniezaal aan de Kerkstraat. Tijdens de kermis voor het eerst in gebruik. Architect is Florentius van der Vaart, eerste beheerder is Adriaan van Helvert. Op 15 september bij het 12,5 jarig bestaan van Gastels Harmonie en Mannenkoor officieel geopend.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen mogen 291 kiezers stemmen.
De gemeenteraad laat een kaart maken met daarop rooilijn tot waar een huis gebouwd mag worden.
De raad trekt eindelijk weer een vroedvrouw aan: mejuffrouw Stenten.
De wasserij van Herman Enneking komt in bedrijf.
Op 12 juni wordt de Harddraverijvereniging opgericht met de burgemeester als voorzitter. De baan op een terrein van Rademakers is 400 meter. Duizenden bezoekers komen kijken.
Enkele gevallen van typhus in de gemeente.
Het aantal inwoners daalt: Gastel telt er 3978.
Jan Frederik Vlekke hertrouwt met Maria Braun, dochter van het schoolhoofd.
De suikerdirecteur krijgt een stoomsleepdienst tussen Stampersgat en Dinteloord vergund. Hij sluit een collectieve verzekering af tegen invaliditeit.
Dr. Dautzenberg trouwt met Anna van der Veeken, weduwe van oud-burgemeester Henricus Mastboom. Hij wordt eervol ontslagen als arts in Roosendaal.
De tramlijn van het Liesbosch tot aan Moleneind Oudenbosch is aangelegd.
Peter Ceelen Keetweg krijgt koolas van fabriek Sint Antoine.
Herberg Het Jagertje op de grens met Roosendaal en huis voerman A. van Zimmeren branden tot de grond toe af. Bij de herberg is zowaar een dreigbrief afgegeven.
De kindersterfte is hoog. In Gastel is een vader die alleen naar de begrafenis gaat, terwijl het buurjongetje het kindje draagt.
Een vierjarig kind wordt door een kar overreden en sterft. 4-jarig dochtertje van J. Bierbooms valt in ketel kokende melk en overlijdt eveneens.
Roosendaal heeft een eerste bad- en zweminrichting.
Vincent van Gogh (37) schiet zichzelf een kogel door de borst en sterft.
In Vught wordt Jacques Hurks geboren, de latere architect.
De in Leur geboren missionaris Arnold Damen sterft in het Amerikaanse Omaha.
Koning Willem III overlijdt op 23 november. Wilhelmina wordt op haar tiende Koningin der Nederlanden met haar moeder Emma als regentes.
Pim Mulier schaatst in 12 uur en 55 minuten langs de elf Friese steden.
Heiligverklaring Liduina van Schiedam.
De Amsterdamse Stadschouwburg brandt af. Daags erna staat de eerste foto ooit in een krant.

HET JAAR 1889

De geestelijkheid bijeen: klaar voor de verhuizing.

Bisschop Leyten geeft verlof tot de bouw van een nieuwe pastorie in de Veerkensweg op grond van de familie Blankers. De Leurse architect Petrus van Genk gaat aan de slag. De bouw wordt gegund aan de Bergse aannemer C. Bastiaansen voor 24.230 gulden.
Gastel krijgt een nieuwe notaris: H. Grollenberg volgt van A. van Moorsel op.
De nieuwe dominee voor Gastel is Gerardus Cornelis de Reus, gepensioneerd predikant van Nederlands Oost-Indië. Na vijf maanden legt hij al zijn taken neer, Engelberts volgt hem op. Hij krijgt 100 gulden meer predikantstraktement.
De molen op het Moleneind van Petrus Smoor wordt ook een stoomgraanmolen.
Gedoe over de gratificatie van de politiechef na ’s mans drankmisbruik bij alle raadsleden aan huis op nieuwjaarsdag. Hij krijgt het extraatje uiteindelijk toch.
De armoede in Gastel neemt dankzij de werkgelegenheid op o.m. de suikerfabrieken af.
De raad pleit voor een stoomtram via Gastel in plaats van langs Wouw. In Breda wordt de Zuid Nederlandse Stoomtramwegmaatschappij opgericht. Twee lijnen openen: van Breda naar Antwerpen en van Breda naar Oudenbosch.
In de gemeenteraad komen Marinus Oomen en Henricus Peeters. De laatste volgt zijn vader op.
De grindweg op de Stoof wordt aangepakt.
Gastelsch Fanfare en Mannenkoor geeft bij J. van Helvert het 24e winterconcert.
De sociëteit De Meelworm houdt elke dinsdag graanmarkt in Huis van Negotie.
Gastel telt 4012 inwoners.
De kermis op 10 augustus heeft 45 aanmeldingen voor marktgeld. Exploitanten zijn o.a. Janvier en Roels, maar ook Gastelaren A. Tak, C. van Rijsbergen, C. Aarsen en M. van Eekelen.
Het eerste nummer van De Kleine Courant, gewijd aan de belangen van het personeel der Gastelsche Beetwortelsuikerfabriek van Jan Frederik Vlekke, verschijnt op 19 oktober. Vlekke schrijft de artikelen zelf en hij begint een pensioenfonds. Vanaf 60 jaar wekelijks drie gulden.
Joannes Damen wordt in Bornem tot priester gewijd.
Nederland krijgt een Arbeidswet, die gevaarlijk werk en nachtarbeid voor vrouwen en kinderen verbiedt.
Pim Mulier neemt initiatief tot oprichting Nederlandse Atletiek en Voetbalbond.
Vanuit een kliniek in Saint-Rémy schrijft Vincent van Gogh zijn broer Theo met de dringende vraag om tien meter schilderslinnen.
Het door Pierre Cuypers ontworpen Centraal Station van Amsterdam komt in gebruik.
De in Prinsenbeek geboren missionaris Joannes Romme sterft in Suriname.
Herman Hollerith vindt de tabelleermachine uit.
Tijdens de Wereldtentoonstelling van Parijs wordt de Eiffeltoren onthuld. Daar opent ook Moulin Rouge.

HET JAAR 1888

Gastel groeit boven de 4000 inwoners (4010).
Bij het innen van hondenbelasting maakt Gastel onderscheid tussen een hond van weelde en een hond van nijverheid bijvoorbeeld als trekhond of om de molen aan te drijven.
De echtgenote van schoolhoofd Wittenaar wordt onderwijzeres van nuttige handwerken.
De grindweg Sint Antoinedijk wordt verbeterd: 1500 gulden door gemeente, 1000 door suikerfabriek betaald.
Aan de fabriek van Vlekke werkt 170 man, aan die van Franken 98 en aan die van Daverveld 85. De directeur voert een coöperatieve inkoopvereniging voor kolen en graan in ten behoeve van zijn personeel.
Ook steenfabriek Marksteen met 35 werknemers en stoomwasserij Hennekam met 22 mensen zorgen voor veel werkgelegenheid.
De gemeente gaat niet langer over de prijszetting van het brood der bakkers. Proefbakken is niet meer nodig.
C. de Jong is 50 jaar lid van handboogschutterij Amicitia.
68 Gastelaren worden ingeënt met het koepokkenserum.
Het dienstverband met veearts H. Gersten wordt verlengd; hij krijgt een jaarwedde van 100 gulden.
Dominee Johannes Binneweg vertrekt naar Drunen.
Het is slecht gesteld met de landbouw: bieten, aardappelen en granen zijn door hagel beschadigd en het gevreesde insect sylpha opaca tast de beetwortelen aan.
Pater Becker schrijft het boekje ‘Het zwerfblok van Oudenbosch…en zijne omgeving’. Hij is dan gevierd geoloog in binnen- en buitenland.
Schoolmeester Gregorius Meijers overlijdt, hij is 27 jaar schoolhoofd geweest en wordt vervangen door Willem Wittenaar.
Pogingen van RK Kerkbestuur om van de erven Van Loon het Hof aan te kopen als nieuwe pastorie stranden. In het Hof woont en waakt dan huisbewaarder Dries Luijken alias ‘de Hond van ’t Hof’. Frans Franken treedt in als broeder Wulfraam bij de Saint Louis-congregatie.
Hubertus van Hassel wordt kastelein Het Wezenstedeke.
Gastelaar A. de O. bezoekt een neef in Breda, ’s avonds wordt hij door de trein overreden.
Pater Judocus Vooghden verruilt de missie in Indië voor de indianenstammen in Oklahoma.
In Nieuw-Vossemeer wordt de latere schrijver Adrianus Michiel de Jong geboren.
Oprichting van de Nederlandse Heidemaatschappij.
Grootschalige veenstakingen in het noorden van het land, arbeiders eisen meer loon.
Het Concertgebouw in Amsterdam wordt geopend.
Vincent van Gogh schildert in Arles zijn Zonnebloemen. De schilder Paul Gauguin voegt zich bij hem.
In New York wordt de elektrische stoel voor executies goedgekeurd.
Londen wordt geteisterd door een reeks moorden, gepleegd door ‘Jack the Ripper’.

HET JAAR 1887

Constant de Bie, burgemeester van Oud en Nieuw Gastel.

Burgemeester, dijkgraaf en suikerfabriek-directeur Henricus Mastboom overlijdt na een smartelijk lijden op nieuwjaarsdag.
Op 15 maart wordt Constantinus Franciscus Cornelis de Bie de negende burgemeester van Oud- en Nieuw Gastel. Zijn installatie gaat gepaard met een optocht en vuurwerk. Dit keer telt de stoet liefst 33 nummers, waaronder de pages van Graaf Adelbert, de vroegst bekende drossaard.
Op 22 februari is er ook al een optocht door Gastel vanwege de 70e verjaardag van Willem III. In de grote steden komt het tot vechtpartijen tussen orangisten en socialisten.
Ergens dit jaar wordt de 4000e Gastelaar geboren.
Meester Vermeulen wijst op feit dat leerlingen wettelijk recht hebben op twee weken vakantie.
De wedde van de veldwachter wordt met 20 gulden verhoogd, de nachtwakers niet want zij drinken soms een borreltje in diensttijd.
Kees Rijsdijk en Cees Hack beginnen in de Hoofdstraat een bakkerij.
Stefanus Hellemons, de laatste abdijpastoor van Wouw, overlijdt op de pastorie van Gastel.
Andreas Vlekke, schippersknecht en vader van Jan Frederik Vlekke valt op de Mark bij Stampersgat door een rukwind uit zijn bootje en verdrinkt.
Er is pauselijke erkenning voor de broeders van Saint Louis te Oudenbosch.
De schutterij Virtus in Medio opgericht.
Pater Jacobus Meeuwissen wordt rector Redemptoristen in Roosendaal. Hij volgt een andere Gastelaar pater Johannes Mastboom op.
Bij een schuurbrand in de schuur van J. van den Bosch aan de Steenstraat komen twee koeien en drie varkens om. Op dezelfde dag branden huis en schuur van Joh. Tak in de Opperstraat af. De politie vermoedt brandstichting. Later bij een brand in de bouwhoeve van C. de Groen komt de 23-jarige dochter in de vlammen om het leven.
Jongen – enige zoon en kostwinner – krijgt bij ongeluk een geweerschot in zijn voet en overlijdt.
Schapenschurft bij landbouwer J. Koens, geconstateerd door veearts H. Gerstin.
De zwagers Willem Vroon en Anton Dreesmann beginnen in Amsterdam een winkel met vaste verkoopprijzen.
Albert Heijn begint in Oostzaan een kruidenierswinkel.
Louis Couperus schrijft Eline Vere.
De geboren Tilburgse pater Peerke Donders sterft in de missie in Suriname.
Schrijver Eduard Douwes Dekker/Multatuli overlijdt.
Paardendresseur Oscar Carré opent in Amsterdam een circuspaleis.
In Parijs begint de bouw van de Eiffeltoren.
Emile Berliner ontwikkelt de grammofoonplaat.
Camille Saint Saens componeert Le Carnaval des Animaux.

HET JAAR 1886

Gastels burgemeester krijgt een nieuwe ambtsketen met leden van het college en de raad erin vermeld.
De parochie verkoopt oude pastorie Dorpsstraat voor 14.000 gulden aan de abdij.
Johan Baptist Peeters is vanaf mei waarnemend burgemeester vanwege ziekte Henricus Mastboom. De raad verleent concessie aan ZNSM voor de aanleg van een tramweg.
De raad legt gokken bij biljarten aan banden en plaatst 1 lantaarnpaal in de Koelestraat.
Brand bij vier arbeidershuizen en een tapperij.
Vergunningen zijn verleend voor een slagerij aan J. Lambregts, smederij aan J. de Jonge, stoomwasserij Fr. Jansen en broodbakkerij C. van Sprundel.
Het echtpaar Franken viert op dezelfde dag haar zilveren bruiloft als de priesterwijding van hun zoon Bart.
De wasserij/blekerij van Janssens schaft een stoomketel aan.
De Beetwortelsuikerfabriek wekt als eerste in de gemeente stroom op en legt een leiding aan tussen de fabriek en het woonhuis van directeur Vlekke.
Johannes Vermeulen (26) uit Breda volgt G. Meijers op als schoolhoofd van de openbare school in de Koelestraat. Hij is gekozen uit 13 sollicitanten.
Gastel telt nu 3955 inwoners.
Hofbewoonster juffrouw Jefke van Reijsingen – stiefdochter van Petrus Eeman – overlijdt. Na haar dood komt Het Hof leeg te staan. Het enige eigen kind van Eeman huwt de Roosendaalse bierbrouwer Van Loon.
De leden van de H. Familie schenken een H. Hart van Mariabeeld aan de kerk.
Een bisschopsbeeld met engel afkomstig van het kerkgestoelte in Wouw ligt jarenlang onder de grond in Gastel en duikt nu op bij een veiling. Bergenaar Antheunis koopt het.
De parochie Bosschenhoofd en daarmee feitelijk ook het dorp ontstaat.
Dr. Jan Mastboom wordt directeur-geneesheer van het Westeinde in Den Haag, oud-studiegenoot Pieter Dautzenberg neemt zijn praktijk in Roosendaal over.
Twee arbeidershuisjes van A. Heijnen en J. van Gaans branden tot de grond toe af. Bij N. Vreugde op Kuivezand steekt de 12-jarige zoon de bouwhoeve in brand.
Nog een brand op Kuivezand in de arbeiderswoning waarbij B. Stevens in vlammen omkomt.
Bietenschip zinkt op de Mark bij Stampersgt: vrouw en kind van schipper verdrinken.
In Roosendaal wordt Emile Verviers geboren, latere nationaalsocialist.
De Zuiderzeevereniging wordt opgericht. Ze streeft naar afsluiting van de Zuiderzee en de Waddenzee.
Karl Benz krijgt patent op de benzinemotor. Hij maakt ook de eerst driewielige auto.
Het Nederlands Gymnastiek Verbond wordt opgericht.
Ericus Verkade richt brood- en beschuitfabriek De Ruyter op.
De frisdrank Coca-Cola wordt gelanceerd.
In Amsterdam vallen 26 doden tijdens het Palingoproer naar aanleiding van het illegale palingtrekken op de Lindengracht.

HET JAAR 1885

Jan-Baptist Peeters is 50 jaar handboogschutter.

Een proef door de Gastelse brandweer met Haywards blusgranaten valt tegen: tonnetje rijst met petroleum overgoten uiteindelijk met water geblust.
Gastel telt nu 3897 inwoners, twee Gastelaren bezwijken aan de typhus.
Ambrosius Roomer en Alexander Bakkers zijn tot nieuwe kapelaans Gastel aangesteld. Kapelaan Koopmans is overleden.
Door plannen voor een nieuwe pastorie raakt het grotere kerkplan op de achtergrond. De huidige pastorie is te ver van de kerk vandaan. Aankoop van een perceel naast de kerk van weduwe Gielen mislukt. Het Hof aankopen van de Roosendaalse familie Van Loon lukt ook niet. Tenslotte koopt Antoon Blankers van kinderen De Jong grond op de hoek Oudendijk-Veerkensweg en hij sluit een deal met het kerkbestuur.
Tot nieuwe dominee wordt Johannes Binneweg bevestigd.
De gemeente draagt oude rechterlijke archieven van vóór de Franse Tijd over aan het rijksarchief in ‘s-Hertogenbosch. Rijksarchivaris Bondam ontfermt zich over de stukken, terwijl Van Mechelen het eigen archief enigszins ordent.
Gedeputeerde Staten dringen naar aanleiding van klachten over stinksloten aan op demping en riolering.
Piet Smoor volgt Henricus Mastboom op als dijkgraaf van Mark en Dintel.
De Oudendijk en Barlaakseweg worden opnieuw bestraat. Veelal wordt koolas gebruikt.
Gastel heeft drie scholen met in totaal 185 jongens en 152 meisjes; 156 van hen gaan gratis naar school. Het Stampersgatse Schoolhoofd Braun zit 25 jaar in het onderwijs.
Een brug over de Mark bij Standdaarbuiten wordt aanbesteed.
De dondersteen is weer opgegraven en overgebracht naar de tuin van de Paters Jezuïeten voor onderzoek dr. Winkler en keienpater Victor Becker. Florentius van der Vaart meet de donderakker op: 1.77 boven Amsterdams Peil.
Raadslid Johan-Baptist Peeters is vijftig jaar lid van de handboogschutterij Eendracht Maakt Maakt.
Officier van Nederlands Indië N. van der Tak, geboren te Oud Gastel, overlijdt op 34-jarige leeftijd.
Bij vererving komt Antonius Blankers in het pand Dorpsstraat 9 te wonen.
Suikerdirecteur Jan Frederik Vlekke wordt gemeenteraadslid.
Pater Judocus Vooghden wordt missionaris in Indië.
A. van der Horst neemt de omnibusdienst Gastel-Roosendaal over. Enkele reis kost 35 cent.
Vincent van Gogh schildert in Nuenen de Aardappeltelers.
In Leiden staat de Leidse gifmengster Maria Catharina Swanenburg alais Goeie Mie terecht. Ze vergiftigde 65 buurtgenoten.
Met 169 meter wordt het Washington Monument het hoogste ter wereld.
In Valkenburg wordt de VVV opgericht.
Het Vrijheidsbeeld komt aan in New York.
Het Rijksmuseumgebouw in Amsterdam gaat open.
Gottlieb Daimler bouwt de eerste motorfiets.
De Franse schrijver Victor Hugo overlijdt.

HET JAAR 1884

Pastoor Willem Hellemons van Oudenbosch overlijdt. De voltooiing van de façade, naar voorbeeld van de Sint Jan van Lateranenkerk te Rome, maakt hij niet meer mee.
De Gastelse kerk krijgt reliek van St. Antonius van Padua.
Dominee Bruins vertrekt naar het Friese Marum.
De gemeente vraagt het rijk om postbestellingen ook op zon- en feestdagen te doen, maar de minister weigert dat: postbodes verdienen ook rust.
Groot pinksterconcours vanwege het gouden jubileum van schutterij Eendracht Maakt Macht volgens secretaris Henricus van Mechelen ‘het voornaamste van de gemeente’. Amicitia van Het Groene Woud doet mee, Concordia Florebit van De 3 Snoeken en De Heldenbroeders van Den Bonten Os. Van het batig saldo gaat een vat bier naar de harmonie, de erewacht en – na wat protest – ook een deel naar kastelein Van Aalst van Place de Meir. Bij goud- en zilversmid Piet Cranen worden de medailles besteld. Roosendalers A. Schoonheyt en W. Hellemons winnen het concours.
J. van den Berghe ontvangt 209 gulden voor het leveren van een zelf luidende machine bij het uurwerk van de kerk. Ze moest driemaal daags de Engel des Heren laten luiden. Aan de weduwe Van Dorst-Blankers om voor 5 uur als half jaarsalaris het Angelus te luiden.
Klaas Jongeneelen maakt voortaan de waskaarsen voor de kerk.
Schilder Vos verft de kinderbankjes voor de communicanten groen.
De uit Overijssel afkomstige Willem Wittenaar begint met lesgeven aan de school voor mindervermogenden in de Steenstraat.
Honderden dode vissen in de Mark als gevolg van vuil en rottend water van een Zevenbergse fabriek.
In Breda wordt de koepelgevangenis gebouwd.
Prins Willem Alexander Karel overlijdt op z’n 32e aan tyfus. Zijn twee oudere broers zijn al dood, de verdere troonopvolging ligt daarmee in handen van de vierjarige prinses Wilhelmina dochter van koning Willem III en zijn tweede vrouw Emma.
Het eerste bestuurbare luchtschip La France vliegt met een snelheid van 21 km/uur.
Groninger Albert Fongers fabriceert als eerste toerfietsen.
Eerste tuinbouwschool in Frederiksoord.
In Breda wordt Clasina Kluyver geboren, later feministe.
Geboren Bergenaar en voormalig Tweede Kamerlid Karel Meeussen sterft in Den Haag.
Op 1 mei breekt in de Verenigde Staten een staking uit, die het begin van de achturige werkdag inluidt.
Het Vrijheidsbeeld van architecten Bartholdi en Eiffel is gereed en wordt als geschenk van Frankrijk naar de Verenigde Staten gezonden.

HET JAAR 1883

Pastoor Petrus van Aalst overlijdt op 26 maart. Bijzonder is dat zijn broer Rumoldus van Aalst (kloosternaam Tezelinus, eveneens geboren Dinteloord) hem opvolgt.
Het kerkorgel krijgt een nieuw klavier. De kerk wordt gewit.
Schooldirecteur Van Goethem verlaat school Steenstraat, het salaris voor zijn opvolger meester Wittenaar wordt met 170 gulden verlaagd. De raad merkt dat omliggende gemeenten de onderwijssalarissen ook omlaag haalt en besluit dat dus ook te doen.
Oud-schoolmeester Samuel Verhagen, ruim veertig jaar verbonden aan de Gastelse school, viert dit jaar zijn 97e verjaardag.
Triest is het lot van Jan de Meulder, die als loteling in 1815 mee terug komt van Napoleons verloren veldtocht naar Rusland. In eigen dorp Gastel wordt hij overal geweerd, zodat de straat zijn huis is geworden. Het bestuur van handboogschutterij Eendracht Maakt Macht besluit een huisje voor hem vooraan op de Rijpersweg te bouwen.
Opnieuw wordt concessie verleend om een tramweg aan te leggen tussen Steenbergen, Gastel en Roosendaal. Dit keer komt het initiatief van de heren Tool en co. uit Hoorn.
In Oudenbosch wordt Marinus Jan Granpré Molière geboren.
In Utrecht wordt de Nederlandse Vélocipèdisten-Bond opgericht met direct 200 leden.
De kruitfabriek van Muiden ontploft: door de druk worden honderd huizen verwoest.
Tijdens de storm bij Waddeneiland Borkum komen 121 vissers uit Moddergat en Zoutkamp om het leven.
De laatst levende Quagga (een soort zebra) sterft in de Amsterdamse dierentuin Artis.
In Londen overlijdt op 64-jarige leeftijd politiek filosoof Karl Marx.
Johann Strauss jr. schrijft de operette Eine Nacht in Venedig.

HET JAAR 1882

Nicolaas van Mechelen, gemeente-ontvanger.

De eerste plannen voor een tramwegmaatschappij ten zuidwesten van de baronie Breda stuiten op geldgebrek. Intussen krijgt de Utrechtse ondernemer S. Klaassen van GS toestemming om stoomtramwegen in onder meer Gastel aan te leggen. Hij zou wel het nodige kapitaal hebben.
Gerardus Mastboom wordt president van Eendracht Maakt Macht.
De hoofdstraat van Gastel krijgt een grindlaag.
Raadslid Franken wil de politieverordening aanpassen. Hij vindt dat het maken van muziek en danspartijen in herbergen verboden moet worden, zoals reeds in omliggende gemeenten het geval is: ‘Anders trekt dat de mindere klasse uit die gemeenten aan.’ Voor de kermis maakt hij een uitzondering.
Ettenaar Josephus Cornelis Koopmans met als kloosternaam Andreas is tot kapelaan benoemd.
Na de plotse dood van dominee Kunst moest de protestantse kerk op zoek naar een opvolger: dat is Hillenius Wibbius Bruins geworden. Hij is afkomstig uit Ransdorp nabij Amsterdam. Mevrouw Montin, de weduwe van Jacobus Kunst krijgt bij Koninklijk Besluit 100 gulden pensioen.
Jan van Mechelen neemt ontslag als gemeenteontvanger, zoon Nicolaas van Mechelen volgt hem op.
De geboren Gastelse pater Jacobus Meeuwissen sticht een Redemptoristenklooster in Rotterdam.
Van 25 februari tot 7 maart zijn de Redemptoristen bijeen voor de H. Missie in Gastel.
Na een grondruil met Petrus van Vucht wordt Roosendaals burgemeester Joannes Petrus van Gilse eigenaar van de Kapelberg en de omliggende gronden.
De kapitale boerenwoning van G. Smit brandt geheel af. Ook hevige brand bij C. van den Bos, waarbij 3 runderen, 2 paarden en een geit omkomen.
Een zoon van arbeider Aanraad valt in een sloot en verdrinkt.
In Oeteldonk (’s Hertogenbosch) wordt voor het eerst prins Peer van den Muggenheuvel tot den Bobberd ingehaald; begin van de carnavalstraditie.
In Amsterdam vestigt Aletta Jacobs een polikliniek voor anticonceptie.
De eerste Joden vestigen zich in Palestina.
In Barcelona begint de bouw van de Sagrada Familia.
Duits medicus Robert Koch ontdekt de tuberculose-bacterie.
De Gotthardtunnel gaat open; het werk kost aan 300 arbeiders het leven.

HET JAAR 1881

De Eerste Drankwet brengt regels met zich mee en dat zorgt voor een terugval in het aantal herbergen: van 45 naar 34.
Jacob Kunst komt vanuit Someren als nieuwe dominee nadat voorganger Van der Meulen naar Driehuizen is overgestapt. Zes dagen na zijn komst overlijdt hij plotseling.
Gastel rouwt om de dood van Josephus van Sprangh (77), plattelandsgeneesheer en weldoener. Als zodanig is hij van grote waarde voor de gemeente. Zo richt hij het Sint Josephgesticht op en zorgt voor werkgelegenheid als directeur van de Gastelsche Beetwortelsuikerfabriek. Hij is eerst gehuwd met Petronella Bus uit Stampersgat, na haar dood trouwt hij de Roosendaalse Adriana van Ommeren.
Jan Frederik Vlekke (32) volgt de op 10 oktober overleden Van Sprangh op als directeur van de suikerfabriek.
Steenfabriek De Marksteen aan de dijk wordt opgericht.
Bij de gemeenteraadsverkiezingen worden A. Buckens en P. Jongeneelen gekozen.
H. Bos uit ’s Hertogenbosch wordt als onderwijzeres in Gastel aangesteld.
Klaas Jongeneelen volgt zijn vader op als koster van de kerk. Pa blijft als timmerman aan de kerk verbonden.
Voor het eerst sinds de Reformatie wordt in Nederland weer een Cisterciënzer-klooster (Trappisten) gesticht: abdij Koningshoeven in Berkel-Enschot.
Wegens diefstal van een zilveren horloge moeten twee 13-jarige Gastelse knapen tot hun 18e naar een ‘verbeterhuis’.
In Gastel is een valse munt van Koning Willem II uit 1847 in omloop.
Nederland vervangt de Code Pénal nog uit de Franse Tijd door een nieuw wetboek van Strafrecht.
Amsterdam neemt de Bell Telefoon Maatschappij het eerste Nederlandse openbare telefoonnetwerk in gebruik. Er zijn 49 aansluitingen.
De Neomalthusiaanse Bond ter bevordering van geboortebeperking wordt opgericht.
Het apenverblijf in de Antwerpse ZOO vat vlam: 79 dieren komen om.
Een half jaar na zijn inauguratie komt de 20e president van de Verenigde Staten, James Garfield, bij een moordaanslag om het leven.
Louis Pasteur bewijst dat gevaccineerde kinderen weerstand opbouwen.
Op aanraden van broer Theo kiest Vincent van Gogh voor het kunstenaarschap. Hij verhuist naar een atelier in Brussel.
In Den Haag wordt het megaschilderij Panorama Mesdag geopend.

HET JAAR 1880

Op 15 januari opent de school voor minder vermogenden (‘klompenschool’) in de Steenstraat onder meester P. van Goethem, gebouwd voor 150 leerlingen. Ze krijgen les in catechismus en leren het telraam en de klok. De meisjes leren breien. De hulponderwijzers G. Verheijen en J. Melsen worden aangenomen. Er is ook nog de bewaarschool van het armbestuur met 126 kinderen.
De inspectie keurt de Stampersgatse school af. Het dorp krijgt een nieuwe school wederom op driesprong van de weg naar Dinteloord: twee lokalen een speelplaats en buitenafdak.
Het traktement van de veldwachters wordt door de raad op niet meer dan 275 gulden gezet, er is kritiek op de weelde waarin zij – en hun kinderen – leven. Tegelijkertijd erkent men de risico’s, want Jan van de Luijtgaarden moet voor de schietpartij vorig jaar voor het gerecht komen. OM eist twee jaar cel, maar de rechter spreekt hem vrij van moedwillig schieten op zijn aanvallers. Hij wordt wel overgeplaatst naar Waspik. Er komen ook nieuwe veiligheidsinstructies voor veldwachters: ga niet naar gevaarlijke plekken en blijf thuis na zonsondergang! Alsnog wordt het salaris opgerokken tot 300 gulden, vrije woning plus 30 gulden kledinggeld.
De gemeente sluit met het Liefdesgesticht een overeenkomst over de verpleging van zieken en verzorging van armlastigen.
Bij de Provinciale Statenverkiezingen krijgt Henricus Mastboom 873 stemmen.
De beide meestoven in Stampersgat zijn failliet verklaard. Die op de Stoof is al eerder gesloten. Ook de aardappeloogst mislukt. Gelukkig zijn veel landbouwers bijtijds overgeschakeld op suikerbieten.
Oud-burgemeester en dijkgraaf Petrus Eeman overlijdt op 89-jarige leeftijd op Het Hof. Als Vlaamse deserteur komt hij naar Gastel, is succesvol in de meekraphandel en schopt het tussen 1844 en 1852 tot burgemeester.
Bij de zesde landelijke volkstelling komt Gastel uit op 3832 inwoners.
In suikerfabriek Sint Antoine komt een jongen tussen de drijfriem en wordt daarbij onthoofd.
Gastelaar Judocus Vooghden is tot priester gewijd in de abdij van Affligem.
Gedeputeerde Staten geven J. de Meulemeester uit Delfshaven toestemming tot de aanleg van ijzeren sporen tussen Steenbergen via Kruisland en Gastel naar Roosendaal. Ook particulier S. Klaassen uit Utrecht vraagt voor dit traject concessie aan.
De Oudenbossche parochie neemt de basiliek in gebruik: pastoor Hellemons wijdt hem in.
Emma, tweede echtgenote van koning Willem III bevalt op 31 augustus van een dochter: Willhelmina.
In de Nieuwe Kerk wordt op 20 oktober de Vrije Universiteit Amsterdam opgericht.
Nederland krijgt een vereniging tegen de kwakzalverij.
In Zevenbergen wordt de latere rechtsgeleerde Combertus van der Pot geboren, zijn vader is scheikundige op de Azelma.
Met het uitgraven van het Panamakanaal wordt begonnen.
In Ierland wordt rentmeester Charles Boycott gedwongen zijn bedrijf te verlaten; het werkwoord boycotten ontstaat.

HET JAAR 1879

Woonhuis van Piet en Anna Cranen in de Kerkstraat.

Veertien Gastelaren zitten enkele dagen vast wegens niet gemuilkorfde honden, de herberg te lang open houden, nachtelijk burengerucht, lopen met brandende tabakspijp langs huizen of rustverstoring tijdens de kermis.
Ernstiger is op 17 augustus een vechtpartij na sluitingstijd tussen een stel drinkebroers, waarbij de veldwachters hun revolvers trekken: een man gedood, andere zwaar gewond. Officier eist twee jaar cel tegen veldwachters, de rechter spreekt hen vrij. Gastel telt in die tijd 45 herbergen.
Een drama in de Steenstraat waar veldwachter Jan van de Luijtgaarden wordt belaagd door een zestal dronkaars. Hij loopt een wond op aan zijn oor, in de worsteling schiet de veldwachter in de rondte en doodt daarbij Antonie Vergouwen en hij schiet Johannes Schouw in de borst, die later ook sterft. Onderzoek van opperwachtmeester Hermans wijst uit dat A.B. de vechtpartij heeft veroorzaakt.
Stampersgat – tot dan in het donker – krijgt 3 petroleumlantaarns.
Het zangkoor Cecilia stemt aarzelend in met lidmaatschap Piet Cranen, die vroeger een meisje Anna van Aken (later zijn vrouw) zou hebben geschaakt. Cranen wordt later koordirigent en componeert voor de fanfare het stuk ‘Anna’.
Brand in de schuur van Adrianus Rijsdijk op Stampersgat. Schade 4000 gulden.
Brand in schuur J. de Hovi waarbij muilezel en paar varkens omkomen.
Huis en schuur van J. Maatjes staan in lichterlaaie: 4 stuks vee sterven.
Pastoor/geschiedschrijver Johannes Baptist Krϋger overlijdt.
In het Friese Veenwouden wordt Frija, ’s lands eerste zuivelfabriek geopend.
Tussen Den Haag en Scheveningen rijdt de eerste stoomtram.
Abraham Kuyper e.a. richt de School met de Bijbel op.
Joseph Swan demonstreert de eerste gloeilamp, maar Edison patenteert hem.
Kroonprins Willem overlijdt op 38-jarige leeftijd aan een longontsteking. Broer Alexander volgt hem op als kroonprins.
De 14-jarige Pim Mulier richt ’s lands eerste voetbalclub op: Haarlemsche Football Club.
Bernadette Soubirous, bekend van de visioenen in Lourdes, sterft op 35-jarige leeftijd.

HET JAAR 1878

Molen op Moleneind stapt nog niet over op stoom.

De schoolopziener stelt voor een tweede openbare school te bouwen in Gastel. Bij het kerkbestuur leeft al langer het idee een bijzondere school te stichten. Maar de raad ligt dwars bij de aankoop van gronden. Als de inspecteur daarop dreigt alle gelden in te trekken, wordt toch de Steenstraat aangewezen als schoollocatie voor ‘kinderen van onvermogende ouders’.
Er komen twee schoolvakken bij te weten nuttige handwerken en gymnastiek.
Om het kerkorgel op het oksaal in de kerktoren te plaatsen wordt de bijna twee meter dikke muur uitgekapt door Petrus Bus. Het orgel heeft een machtig voorfront in rijke barokstijl.
De muren van de kerktoren worden gevoegd door opperman Nicolaas Heshof voor 66 gulden.
De molen op de Stoof schakelt onder Peeters over op stoom.
Ger Schetters wordt de nieuwe veldwachter.
Ambrosius Roomer (kloosternaam Maurus) wordt tot priester gewijd.
Jos Luijten treedt in de voetsporen van zijn overleden vader Thomas (81) en wordt orgeltrapper. Hij voorziet vanaf het moment dat het orgel in 1817 in de kerk geplaatst is, het instrument van wind.
In november raakt de brug bij Stampersgat door een aanvaring met een schip zodanig beschadigd dat passanten tijdelijk per boot worden overgezet. Op een ochtend zitten er liefst 20 arbeiders op het te kleine bootje, dat omslaat. Een 15-jarige jongen verdrinkt.
In Ossendrecht wordt een minimensje geboren: Pauline Musters.
J. Luykx richt in Roosendaal een bank op.
Wettelijk wordt vastgesteld om overal in ons land spoorwegen aan te leggen en waar dat niet kan lokaalspoor of tramwegen.
In de gevangenis van Leeuwarden overlijdt moordenaar Hendrik Jut, waarna een kermisexploitant de attractie Kop van Jut bedenkt.
De eerste Nederlandse studentenroeiwedstrijd Varsity is tussen KSRV Njord uit Leiden en Laga uit Delft.
Abraham Kuyper richt de Antirevolutionaire Partij op.
De onderwijswet pakt slecht uit voor de vrouwelijke onderwijscongregaties, die veelal religieuzen als leerkrachten inzet.
William Booth richt het Leger des Heils op.

HET JAAR 1877

Burgemeester Gerardus Antonius Blankers ontbreekt wegens ziekte voor het eerst op een raadsvergadering, zes dagen later – op 18 mei – is hij dood. Zijn opvolger is Henricus Petrus Mastboom die op 28 augustus wordt geïnstalleerd.
Er lopen liefst 17 schutterijen of gilden in de inhuldigingsoptocht mee: de kruisbogen met Broederlijke Liefde, Willem Tell, De Drie Gebroeders, Broederlijke Eendracht, Vogelenzang, Buitenlust, Nederlandse zoeaven, St. Joris, Willem II en de handbogen met Heldenbroeders, Batavieren, Oefening tot Weerbaarheid, Concordia Florebit, Amicitia en Eendracht Maakt Macht.
De raad klaagt dat de woning van de veldwachter geen plafond heeft en dus alles kan horen wat zij bespreken…
Plannen voor een grotere kerk gaan nog in de ijskast. De minister geeft geen verlof om op de oude begraafplaats te bouwen. De kerkramen worden deels dichtgemetseld.
Aan de westzijde van het St. Jozefgesticht wordt een kleine kapel aangebouwd.
G. van Sprundel begint een omnibusdienst voor personen en goederen tussen Gastel en Roosendaal. Plaats van vertrek is ‘Afspanning in het Huis van Negotie’. Een enkeltje kost 40 cent, retour 65 cent. Gemeenteraad besluit nieuw postkantoor met telegraafinstallatie te bouwen aan de Dorpsstraat. Op 1 december in gebruik: eerste steen door Josephus van Sprangh. Het kantoor wordt verhuurd aan het Rijk.
Ex-marechaussee Springvloed wordt directeur-brievengaarder.
Werkloze schippers halen de dondersteen tevoorschijn in een poging de kei te klieven. Het lukt niet, dus terug de grond in.
Timmerman Jac Bennebroek wordt sasmeester voor Mark & Dintel.
In Breda wordt Henri ’t Sas geboren.
Mgr. Scheppers, oprichter van de Broeders van OLV van Barmhartigheid overlijdt te Mechelen.
Koningin Sophie van Württemberg, echtgenote van Willem III overlijdt.
Tijdens een stormvloed verdrinken 51 mensen in de provincie Groningen.
In Wimbledon wordt voor het eerst een tennistoernooi gehouden.
Gronings schoolmeester Pieter Roelf Bos brengt een atlas uit; de Bosatlas.

HET JAAR 1876

Gastel krijgt er twee nieuwe godsdienstige verenigingen bij: de Levende Rozenkrans en het Apostolaat des Gebeds.
Voor de duur van de schoolvakanties krabbelt de raad terug: het wordt toch weer 1 week.
De raad geeft het gemeentebestuur opdracht tot de bouw van een post- en telegraafkantoor.
Dominee Kamerman vertrekt uit Gastel, gaat verder in Sirjansland. Pieter van der Meulen is zijn opvolger.
Florentius van der Vaart wordt als waterbouwkundige aangesteld bij het heemraadschap Mark & Dintel.
Veldwachter Nicolaas Feddes wordt eervol ontslagen, zijn opvolger is Jan van de Luijtgaarden.
Baron Caters laat aan de toegangsweg tot zijn landgoed een dorp met parochiekerk bouwen: Wouwse Plantage.
Verordening op het gebruik van trottoirs: het is verboden met sleden of voertuigen erop te rijden of vee erop te begeleiden. Bij overtreding: 3 gulden boete.
Het spoorwegnet in West-Brabant is voltooid. Zeer belangrijk daarbij is de bouw van de Moerdijk spoorbrug geweest als noord-zuid verbinding…als Holland-Brabant…als protestant-katholiek.
Het Noordzeekanaal wordt geopend.
De Wet op het Hoger Onderwijs wordt ingevoerd. Nederlands in plaats van Latijn wordt de voertaal op de universiteiten.
Abraham Graham Bell krijgt patent voor het uitvinden van de telefoon.
In New York opent Central Park.
Seth Thomas ontwerpt een uurwerk met een alarm: de wekker.
Mark Twain schrijft De lotgevallen van Tom Sawyer.
In Leeuwarden wordt Margaretha (Griet) Zelle geboren.

HET JAAR 1875

Amadeus de Bie wordt kapelaan in zijn geboorteplaats.

De groeiende school met te weinig personeel is onhoudbaar geworden. Er komt een tweede hulponderwijzer. Omwille van de ‘zedelijkheid’ durft de raad onderwijzeressen niet aan. De vakantie van onderwijzers wordt van 1 week uitgebreid naar 2. De schoolcommissie wekt de woede van de raad door te stellen dat ‘het onderwijs weinig nut oplevert wegens de min-vatbaarheid van de leerlingen.’
Pastoor Van Aalst peilt opnieuw kerkbestuur voor grotere kerk. Iedereen is voor, behalve Gerardus Blankers. Hij wil meteen een nieuwe kerk. De minister geeft echter geen verlof om op de oude begraafplaats te bouwen.
Prelaat Amadeus (Gerardus) de Bie, geboren Wouwenaar wordt tot kapelaan van Gastel benoemd. (pag. 137) Cornelis Verschuren tot kapelaan Gastel benoemd.
Klauwzeer bij een Gastelse kudde schapen. De veeziekte is niet kwaadaardig.
De Dorpsstraat krijgt als eerste in Gastel trottoirs.
Anton Sengers wordt als onderwijzer aangesteld.
Jan Frederik Vlekke trouwt met Maria Anna van Sprundel.
Voor het 600-jarig bestaan van Gastel is weinig aandacht. Het dorp telt nu 3737 inwoners, waarvan er 118 kiesgerechtigd zijn. Liefst 116 daarvan gaan stemmen.
In Strijensas wordt Suze Groeneweg geboren.
Matthew Webb zwemt als eerste Het Kanaal over en wel in 21 uur.
Carmen, de opera van Georges Bizet wordt voor het eerst opgevoerd.
De Deense sprookjesschrijver Hans Christian Andersen overlijdt op zijn 70e.

HET JAAR 1874

Het herenhuis van bierbrouwer Petrus Mastboom.

Het zilveren kroningsfeest van Willem III wordt op een regenachtige 12e mei met een Gastelse optocht van zeven schutterijen gevierd. Ook worden volksspelen gehouden. Feestcomitévoorzitter is Van Sprangh, J.F. Vlekke is secretaris. Het feest geschiedt zonder subsidie van de raad, dus zaken als een buste van de koning en slotvuurwerk worden geschrapt. Kosten voor het feest: 490 gulden; Van Sprangh legt 109 gulden bij.
De graansociëteit De Meelworm evenals de Vetweijers en het Meezengilde zijn opgericht.
Oprichting H. Familie in Gastelse parochie door bisschop Van Genk, die kort daarna op 10 maart overlijdt.
Jaarlijks wordt door de H. Familie vanaf nu een triduüm gehouden. Na de preek onder pater Bos krijgen 510 mannen een medaille en diploma.
Janna Blankers luidt drie maal daags de Angelusklok.
Op de dorpsschool zitten 71 leerlingen in de eerste klas, 52 in de tweede en 105 in de derde (de laagste). Onderwijs in de derde wordt gegeven door het 9-jarig (!) zoontje van de hoofdonderwijzer. Op kerkhof wordt een lijkenhuisje gebouwd.
Aan Dorpsstraat 44 wordt door Petrus Mastboom een eclectisch herenhuis voor zijn gezin gebouwd.
Reglement van pastoor Van Aalst voor zangkoor St. Cecilia wordt in vergadering bij Van Helvert aangenomen.
Draaibrug bij Gastelsveer komt tot stand als laatste schakel in de weg Gastel-Kruisland. Discussie in raad of pontjesveer over de Vliet behouden moet blijven.
Een drijfjacht op een zwijn door dertig Gastelse jagers: het dier ontsnapt.
De parochies Hoeven en Wouw komen los van de Cisterciënzers te staan en worden voortaan bediend door het bisdom.
Het Kinderwetje van Van Houten wordt van kracht: maatregelen tegen overmatige arbeid en verwaarlozing van kinderen.
De Bond van Nederlandse Onderwijzers wordt opgericht.
De Vestingwet regelt de vesting van de Nieuwe Hollandse Waterlinie.
Amsterdam krijgt als eerste stad een beroepsbrandweer.
Johan Strauss jr. schrijft de operette Fledermaus.

HET JAAR 1873

Plannen voor een grotere of zelfs totaal nieuwe katholieke kerk beginnen te groeien.
Secretaris Jan van Mechelen is gegroeid in zijn functie. Knap, want hij dient onder burgemeesters, die aanvankelijk fel tegen zijn benoeming in 1851 waren. Als beloning voor zijn goede werk wordt Van Mechelen nu ook ontvanger (opvolger Willem Buckens) en boekhouder van het burgerlijk armbestuur.
Nabij de Schans wordt beetwortelsuikerfabriek Sint Antoine opgericht. Eerste directeur is J. Franken. Petrus Eeman stopt als dijkgraaf Mark en Dintel. Zijn opvolger is Henri P. Mastboom. In Oudenbosch wordt het Elizabethsgesticht onder toezicht van Liefdeszusters van Steenbergen geopend.
Jan Frederik Vlekke neemt ontslag als hulponderwijzer en wordt boekhouder bij suikerfabriek.
Jacobus Meeuwissen is in Wittem tot priester gewijd.
Op 14 februari gaan nogmaals de vlaggen uit bij nu het 71-jarig huwelijk van Leendert Bol en Cornelia Huijgens. Later dit jaar overlijdt de echtgenoot op 96-jarige leeftijd.
De spoorlijn Roosendaal-Vlissingen komt gereed; daarmee is ook het Kanaal van Walcheren gegraven. Koning Willem III opent de lijn samen met de nieuwe haven van Vlissingen.
Op een akker bij het Overijsselse Diepenveen slaat op 3 november een meteoriet in.
Nederland verklaart Atjeh de oorlog met als doel het sultanaat onder Nederlands koloniaal bewind te brengen.
In Aalsmeer is de eerste verwarmde kas voor bloementeelt geopend.
Naaimachinefabrikant Remington neemt de schrijfmachine in gebruik.
Een Beurskrach in Wenen luidt het begin van de Grote Depressie in.
Levi Strauss en Jacob Davis verkrijgen octrooi op de spijkerbroek.

HET JAAR 1872

Groot feest in Gastel ter ere van het platina (70-jarig) huwelijk van Leendert Bol (94) en Cornelia Huijgens (92). Overal hangt de vlag uit, het slagersechtpaar uit de Dorpsstraat maakt een rondrit per koets met zes paarden ervoor en na de hoogmis wacht het gezin met acht kinderen een feestmaal.
Op 4 januari dient de firma Hoendervangers en co. een verzoek in tot oprichting beetwortelsuikerfabriek Sint Antoine. Suikerfabriek Daverveldt, Binck en Co. komt in bedrijf. Driekwart van de Nederlandse bietsuiker komt dan uit West-Brabant.
Drie jonge Gastelaren sterven aan de pokken, daarmee wel aanzet tot oprichting ziekenzorg door zusters van het Liefdesgesticht. Enkele kinderen, die niet naar school gaan, verrichten daar veldarbeid om hun kostgeld terug te verdienen.
Op 26 mei sluiten bisschop Van Genk en abt Van Ommeren een akkoord in aanwezigheid van de internuntius waarbij is besloten de parochies Gastel en Oudenbosch geheel aan de abdij toe te vertrouwen, Wouw vrij te laten en Hoeven was reeds naar het bisdom Breda overgegaan. Het akkoord is op 1 juni door Rome bekrachtigd.
Stefanus Hellemons, de laatste abdijpastoor van Wouw verhuist naar de pastorie van Gastel. Petrus Schoen uit Steenbergen is tot kapelaan Gastel benoemd, W. Leppers vertrekt naar Etten.
Pastoor Van Aalst oppert plan kerk te vergroten, bij uitvaarten is amper plaats voor de lijkbaar.
Het nieuwe kerkhof aan de Dreef wordt op 18 april door Steenbergse deken Jacobus Uitdewilligen ingezegend, het oude achter de kerk gesloten. Maria van Mechelen wordt er als eerste begraven.
Antonius van Bavel is benoemd tot grafmaker.
De schoolopziener constateert dat de Gastelse school geregeld meer dan 250 leerlingen trekt en dus meer hulppersoneel nodig is.
Simon van Dorst overlijdt. Hij is 41 jaar kerkorganist geweest en wordt opgevolgd door zijn achterneef Adriaan van Helvert.
Raad neemt verordening op begraven van lijken aan.
Henri Mastboom wordt lid van de Provinciale Staten.
De Gastelsche krijgt nu wel voor elkaar dat bruggetje Stampersgatse haven niet meer door voetgangers gebruikt mag.
Stampersgat krijgt een eerste brievenbus aan de school gehangen.
Café Den Bonten Os op de Oudendijk wordt gebouwd.
Harmonie wordt Gastels Fanfare en Mannenkoor met beschermheer Josephus van Sprangh.
Opening van de Moerdijkbrug waardoor Holland per trein verbonden wordt met Brabant. Het is de langste brug van Europa, gebouwd door Van Vlissingen en Dudok van Heel. Er is 6,5 miljoen kilo ijzer in verwerkt.
Staatsman Johan Thorbecke overlijdt. Hij kwam geregeld in conflict met koning Willem III.
Karl Marx woont de Internationale in Den Haag bij.
Eerste afvaart van het stoomschip Rotterdam naar New York.
Jules Verne schrijft De reis om de wereld in tachtig dagen.
Nederlands onderwijzer en woordenboekmaker Johan Hendrik van Dale sterft te Sluis.

HET JAAR 1871

Oud-gemeentesecretaris en kantonrechter Ulbo Yetze Heerma van Voss overlijdt op 3 juli. Hij is 56 jaar betrokken geweest bij de gemeente: eerst als secretaris, later raadslid.
Tot dijkgraaf en secretaris-penningmeester van de polder Heerjansland worden benoemd Henricus Mastboom en Constant de Bie ter vervanging van Eeman en Heerma van Voss.
Begin aanleg van het nieuwe kerkhof, groot 3 are.
De 4250 meter lange weg tussen Gastel en Kruisland wordt begrind.
De Eerste Kommunikanten van Gastel worden voor het eerst als leden van de Pieterspenning en van de broederschap van de Rozenkrans aangemeld. Al beseft niemand dat goed.
De firma Daverveldt, Binck en Co dient bij GS verzoek in tot oprichting suikerfabriek.
Conflict tussen pastoor Van Aalst en dokter Van Sprangh, die zegt ‘liever Turks dan paaps te zijn’.
Grote brand in boerenschuur van A. Luiks.
Kloosterlinge Elisabetha Mastboom overlijdt. Ze dient bij de Urselinnen te Laeken.
Aletta Jacobs is als eerste Nederlandse studente toegelaten tot HBS, later universiteit Groningen. Dat laatste met persoonlijke toestemming van Thorbecke.
In Amsterdam houdt de Nederlandse sectie van de Internationale een congres.
De pokkenepidemie treft vooral Amsterdam: 2000 slachtoffers.
Heel Sumatra inclusief het sultanaat Atjeh valt voortaan onder Nederlands gezag.
De Frans-Duitse oorlog eindigt met een zege voor de Pruisen. Het conflict maakt deel uit van de Duitse eenwording.
De Britse journalist Henry Stanley ontdekt aan het Tanganyikameer de vermiste Schotse ontdekkingsreiziger David Livingstone. ‘Livingstone, I presume?’
Giuseppe Verdi schrijft de opera Verdi.

HET JAAR 1870

Uit allerlei stukken landweg ontstaat de provinciale weg tussen Oudenbosch en Gastel.
De oude zuigpomp van de brandweer wordt verbeterd; werkt nu makkelijker.
In de nieuwe brandweerverordening wordt Gastel opgedeeld in twaalf brandwijken.
Gastel telt 3634 zielen en 50 hervormden.
Uit een verslag: Gastels drinkwater over algemeen helder en goed van smaak, zelfs uit de sloten. Duitsland gaat synthetische verfstoffen produceren, de doodsteek voor de meekrapteelt in onze streek.
Elke dinsdag is het beurs/graanhandel op de Markt. De veemarkt is verplaatst naar derde dinsdag april.
Muziekvereniging Harmonie en Liedertafel opgericht.
Lantaarnaansteker J. de Meulder wordt onstlagen, J. Ijzenbaart volgt hem op voor 45 gulden per jaar.
Ijzeren hek kerkhofmuur en piscine bij kerk hersteld. Grond wordt in Korte Dreef aangekocht voor nieuw kerkhof. Achter de sacristie wordt een nieuwe met plat dak gebouwd.
Een put in de oude pastorietuin wordt geslagen.
De eerste jaren suikerfabriek is de capaciteit nog laag, de inrichtingen primitief en de beschikbare grond van de boeren schraal tegen hoge prijzen. Campagnes blijven steken onder de 10 miljoen.
De doodstraf en geseling worden afgeschaft.
De strijd van de zoeaven voor de paus zit erop: 22 Nederlandse sneuvelen in het gevecht, 200 sterven aan cholera of tyfus, 14 kort na thuiskomst.
Geboren Oudenbosschenaar Francicus Maes wordt deken van Dekenaat Breda.
Rapportage dat het onderwijs Stampersgat niet veel voorstelt.
Felle brand bij landbouwer J. Mortelmans waar vijf stuks vee omkomen.
Houtzager Jacobus Hagenaars krijgt een boom op zich en is op slag dood.
Vanuit conservatief-katholieke kring wordt de Kiesvereniging Noord-Brabant opgericht.
De Tweede industriële revolutie begint.
Amstel bierbrouwerij wordt opgericht.
Het Amsterdamse circus van Oscar Carré wordt koninklijk.
Bij Temse opent de 343 meter lange Scheldebrug, een ontwerp van de Fransman Gustave Eiffel.
Jules Verne publiceert 20.000 Mijlen onder zee.
Schrijver Charles Dickens sterft.

HET JAAR 1869

Gastel wordt geteisterd door brandstichtingen, vermoedelijk kwaadwilligheid. De raad looft een beloning van 1000 gulden uit; door scherpere bewaking houdt het uiteindelijk op. Er worden 60 vaste pompers benoemd.
De wijkindeling verandert. Wijk A breidt uit tot P. van As in de Karnemelkstraat.
Pastoor Van Aalst vraagt de paus verlof om de Eucharistie in de pastorie te mogen bewaren. Hij stelt ook een reglement voor zangvereniging St. Cecilia op.
Achter de kerk wordt een monument voor pastoor Van Hal opgericht, oprichter der bloeiende Mariacongregatie.
Hugo Roovers uit Gemert is tot kapelaan benoemd.
De Eerste Kommunikanten in Gastel worden voor het eerst ingeschreven als dragers van de Vier Scapulieren.
De provincie koopt van Adriaan Akkermans het recht van eigendom voor het Lindenburgse veer voor de aanleg van de weg tussen Gastel en Kruisland.
Simon van Dorst vraagt ontslag als ontvanger, kortstondig opgevolgd door Anthony Horsten en daarna Willem Buckens.
Steenfabriek J. van den Akker aan de Sint Antoinedijk wordt opgericht.
Handboogschutterij Eendracht Maakt Macht heropgericht.
Wettelijk vastgelegd dat Joodse begraafplaats op grens Gastel/Oudenbosch nooit geruimd mag worden. Het kerkhof rondom de Laurentiuskerk is echter volgens de nieuwe begrafeniswet niet langer geschikt.
De zusters van Steenbergen gaan naast het liefdesgesticht in schoollokaal onderwijs geven, betaald door katholieke armbestuur.
De onderwijzer van de openbare school moet voor de rechter verschijnen wegens het slaan van een kind.
Zoeaaf Adriaan de Graaf keert terug uit Rome, maar gaat in Maastricht wonen en werken bij Céramique.
Een schuur van Petrus Eeman brandt tot de grond toe af. Ook kleinvee raakt verloren.
Vermaard scheepstimmerman A. de Waal (60) is na het kopen van bomen in Gastel bij Gastels veertje in de dijksloot beland en verdronken.
De eerste Nederlandse werkstaking: Amsterdamse scheepstimmerlieden eisen hoger loon.
Het dagbladzegel wordt afgeschaft: kranten worden goedkoper.
Beurskrach in New York op 24 september: Black Friday.
Eerste editie De Grondwet, Roosendaalsche en Nieuw Zevenbergsche Courant verschijnt.

HET JAAR 1868

Pastoor Petrus van Aalst (kloosternaam Albertus, geboren in Dinteloord) volgt Uitdewilligen op. Hij is in 1852 tot priester gewijd. Wilhelmus Leppers uit Riel wordt aangesteld als kapelaan.
Kerk wordt te klein, zitplaatsen zelfs op het hoogkoor.
Liefdesgesticht Sint Joseph wordt uitgebreid met een kapel en een extra schoolgebouw als bewaarschool en voor handwerken.
De opvolger van de in april overleden bisschop Van Hooydonk is Johannes van Genk dan al negentien jaar zijn assistent.
Raad bestelt 7 petroleumlantaarns bij ijzergieterij Prins van Oranje in Den Haag: eerste straatverlichting. De lantaarnopsteker krijgt 35 gulden/jaar. Als de maan schijnt, gaan ze niet aan.
Meester Meijers verzucht dat er door zuinige uitgaven op het onderwijs geen pennen of inkt meer op school zijn. En raadslid Mastboom deelt sneer uit: kinderen uit Stampersgat weten niet eens in welk land ze wonen.
Op de kerktoren wordt een donderafleider geplaatst.
Op last van de provincie wordt subsidie voor Armbestuur verlaagd. Er moeten maar collectes gehouden worden.
Betere landbouwprijzen gepaard aan het nieuwe product – de beetwortel – doet de teloorgang van de meekrapcultuur minder gevoelen. De uitvinding der Alizarine uit koolteer door twee Duitse scheikundigen doet ‘de mee’ de das om.
Sybrand Heerma van Voss huwt Josina van der Poest Clement. Hij krijgt de leiding over de Leurse olie- en meelmolen en mag er een suikerfabriek gaan bouwen.
Antonius Mastboom, latere burgemeester, wordt geboren.
Brandweerverordening wijzigt: vergoeding bepaalt op 26 gulden en twee maal per jaar oefening. O ja, voor het blussen van de schuur van Van Sprangh krijgen de blussers extra beloning van 10 gulden. In de brand komen 7 paarden en 11 ossen om.
Bij molenaar P. Smoor brandt schuur af en sterft kalf. Het betreft brandstichting door de 8-jarige Johannes Wuits, die wraak neemt op Smoor, die hem uit de appelgaard jaagt. Bij B. Gommeren brandt de schuur af.
In de Prinslandse polder bij hoeve M. Bovée wordt een arbeider door de bliksem gedood.
Stenen waterput aan het Moleneind gedempt, doet hierna dienst als brandspuit.
Bij A. van der Lent broedt een kanarie op liefst drie eieren.
De 48-jarige Marijn Mies krijgt 5 jaar tuchthuis vanwege diefstal in een bewoond huis.
Gemeente groeit van 3491 naar 3517 inwoners.
De Belg Madame Fritz verkoopt op de Bredase kermis als eerste patat friet.
De Kreekrakdam bij Goes is gereed: Zuid-Beveland wordt een schiereiland.
In Parijs wordt de eerste wielerwedstrijd over 1200 meter gehouden. De Brit James Moore wint.
Eerste editie van De Maasbode, katholiek dagblad Rotterdam, verschijnt.

HET JAAR 1867

De 18-jarige Jan Frederik Vlekke uit Steenbergen wordt als hulponderwijzer op de school in Gastel aangesteld.
In januari tekenen vijftig prominente Gastelaren protest aan. Ze schrijven een brief aan de kardinaal-prefect van de Congregatie van de Propaganda Fide waarin ze de eeuwige twisten tussen de abdij en het bisdom aankaarten, zulks tot schande van onze godsdienst. Ook moet de aan hen opgedrongen pastoor Uitdewilligen meteen terug geroepen en de abdij een harer priesters als pastoor naar Gastel zenden. Ondertekend door o.m. Mastboom, Van Sprangh, Vrolyk, Van Aalst, Potters.
Abt van Ommeren dineert met aartsbisschop Zwijsen die hem vertelt dat paus Pius IX persoonlijk verlangt dat Uitdewilligen zo spoedig mogelijk uit Gastel vertrekt.
Op 11 oktober moet omwille van dit conflict bisschop Van Hooydonk vertrekken. Hij heeft het in Rome verbruid. In november is Uitdewilligen weg; er komt weer een Bernardijn.
De hervormden bouwen voor 4295 gulden naast hun kerk een nieuwe pastorie, deze komt in de plaats van de pastorie op het eilandje. De laatste wordt gesloopt.
Gemeente laat archief ‘een groot sieraad van de gemeente’ door onderwijzer Meijers een eerste keer ordenen.
J. Franken volgt oud-schoolhoofd Verhaven op als postmeester.
In liefdesgesticht Sint Joseph krijgen meisjes les in godsdienst, naaien en handwerken.
Antoon Smoor, later priester-dichter, wordt op de molen geboren.
Suikerfabriek doet vergeefs verzoek het draaibrugje over Stampersgatse haven niet langer voor voetgangers beschikbaar te stellen.
Gedeputeerde Staten legt werk op suikerfabriek stil. Eerst moet reservoir voor onrein water ver genoeg zijn uitgegraven.
Simon van Helvert draagt een jas, die zijn vader, kleermaker Adriaan, 71 jaar geleden heeft gemaakt.
Adriaan de Graaf vertrekt als zoeaaf naar Rome. Hij verblijft in garnizoenstad Viterbo. Adriaan overleeft de Slag om Mentana, waarbij 150 Garibaldisten en 32 Pauselijken sneuvelen.
Jacobus Meeuwissen treedt in Sint Truiden in bij de Redemptoristen.
Schuurbrand bij H. Jansen, veel vlas verloren gegaan. Ook bij Adr. Gielen naast de kerk brandt de schuur af.
Heiligverklaring Martelaren van Gorcum door paus Pius IX.
Eerste nummer van weekblad Katholieke Illustratie verschijnt.
Als een der eerste Pauselijke zoeaven sneuvelt Westfries Pieter Jansz. Jong in de strijd tegen de Roodhemden van Garibaldi. De zoeaven winnen de Slag bij Mentana, waarbij aan Nederlandse zijde 18 doden vallen waaronder Ettenaar Antoon Bongers.
Op de 4e Wereldtentoonstelling in Parijs wordt een vélocipède met trappers gepresenteerd.
Het eerste schip vaart door het Suezkanaal.
Alfred Nobel vindt dynamiet uit.
Karl Marx voltooit het eerste deel van Das Kapital.
Johan Strauss componeert An der schöne blauen Donau.
De Kamer keurt een ontwerp voor een spoorwegoverbrugging van het Hollandsch Diep goed.

HET JAAR 1866

Industrie komt met de bouw van de Gastelsche Beetwortelsuikerfabriek te Stampergat ook hier op gang. Aannemer is W. Segboer uit Fijnaart voor 96.000 gulden. Architect is ook hier Florentius van der Vaart. Eerste directeuren zijn Henricus Mastboom en Josephus van Sprangh. Het zorgt voor werkgelegenheid en minder armoede. De heren doen het verzoek de Stampersgatse haven te verbreden ten behoeve van een eigen los- en laadplaats. De eerste campagne brengt 9 miljoen kilo bieten op.
Muziekgezelschap brengt Ulbo Jetze Heerma van Voss een serenade bij het 50-jarig lidmaatschap. Helaas is belangstelling voor muziek tanende: nog twaalf leden.
Nieuwe poging voor eigen parochie Stampersgat, nu het verzoek bij de abt van St. Bernardsabdij. Hij weigert medewerking.
Boswachter Vincent Aarssen doodt in het bos van Gastel een slang van anderhalve el lang.
Pastoor Cornelis Gommarus (kloosternaam Bernardus) van Hal overlijdt. Hij is 30 jaar Gastels pastoor en wordt wel ‘vader der armen’ genoemd.
Abt Van Ommeren schuift Albertus van Aalst, kapelaan van Wouw, naar voren. Maar bisschop Van Hooydonk benoemt heel vlug de seculiere priester Jacobus Uitdewilligen. Van Ommeren schrijft een brief op hoge poten naar de nuntius in Brussel en aan aartsbisschop Zwijsen. Van Hooydonk komt in het nauw en schrijft de abt dat hij enkel twijfelde aan de bekwaamheid van Aalst.
Gerardus de Bie doet zijn plechtige geloften.
Kapelaan Gabriël Cornelis Aarde overlijdt, Joannes van de Noort uit Oosterhout wordt zijn opvolger.
De Oudenbossche zoeaaf Pieter de Wildt wordt ernstig ziek in Velletri en overlijdt op 10 mei als een martelaar.
In het Friese Wieuwerd worden 37 gouden sieraden uit de 7e eeuw gevonden.
Kaartenmaker Jacob Kuyper brengt in een atlas alle Nederlandse gemeenten in kaart.
De choleraepidemie maakt 21.000 slachtoffers in ons land. In Wijk C te Utrecht zijn het er 1725. In Amsterdam nauwelijks vanwege het aanwezige waterleidingnet.
De Staatsspoorwegen nemen de spoorlijn Breda-Moerdijk in gebruik.
In Ossendrecht staat de wieg van Kaatje Dierkx.

HET JAAR 1865

Bouw van het liefdesgesticht Sint Joseph voor zieken, bejaarden en weeskinderen door Gastelse architect Florentius van der Vaart begint, dankzij giften van totaal 17.000 gulden. Eerste steen gelegd door initiatiefnemer Joseph van Sprangh, eerste spijker geslagen door pastoor Van Hal. Op 13 november komen de eerste negen zusters van Charitas uit Steenbergen voor het beheer. De wezen gaan naar de dorpsschool, kosten en inwoning is voor rekening van de leermeester. Het gesticht krijgt er een paar tientjes per jaar voor. Aannemer is Tichelen uit Dinteloord.
Gerardus Franciscus de Bie wordt kapelaan in Gastel, later prelaat Bornhem.
Oudenbosch begint onder leiding van pastoor Hellemons aan het bouwplan van een nieuwe kerk: de basiliek. Hij chartert de jonge architect Pierre Cuypers voor het ontwerp naar voorbeeld van de Sint Pieter in Rome. Via de haven worden 6 miljoen stenen aangevoerd voor de bouw.
Adrianus Kamerman komt vanuit Fort Bath als nieuwe dominee voor Gastel.
Volgens raadslid Mastboom halen ouders kinderen van school als ze voor hogere klassen meer geld moeten betalen. Hij stelt gelijke schoolgeldheffing voor.
In de gemeenteraad worden herkozen: Johannes Mastboom, Constant de Bie, Petrus Potters en M. van den Bos.
Steeds meer pauselijke zoeaven vertrekken vanaf het station Oudenbosch naar Rome om te vechten voor de paus. Uit Gastel zijn het er twee: Willem Swager en Johannes Adrianus de Graaf. Uit Oudenbosch 22, uit Hoeven 8. Totaal uiteindelijk 3181 Nederlanders, veelal via pater C. de Kruyf in Amsterdam. De weg naar Rome loopt via Saint Louis Oudenbosch, waar ze door broeder Bernardinus en pastoor Hellemons instructies krijgen als een soort proeftijd.
J. Kuyper tekent kaart van de gemeente Oud- en Nieuw Gastel met daarop de 14 hoeken.
Op een boerderij in Noordhoek wordt Petrus Hopmans geboren.
Veepest in het land nadat in Delfshaven uit Engeland meegebrachte dieren het verspreiden.
Begin aanleg Noordzeekanaal ten behoeve van Amsterdamse handel.
Koningin-moeder Anna Paulowna, echtgenote van Willem II, overlijdt op 70-jarige leeftijd.
Afschaffing van de slavernij in de Verenigde Staten.
De Amerikaanse president Abraham Lincoln wordt in een theater door acteur John Wilkes Booth vermoord.

HET JAAR 1864

De Koelestraat krijgt als eerste in gemeente grindlaag, De komst van de nieuwe school is daar debet aan.
Josephus van Sprangh neemt initiatief tot oprichting gasthuis, bisschop verleent 4 augustus goedkeuring aan RK Armbestuur dat gesticht gaat bouwen en beheren. Pastoor Van Hal steunt Van Sprangh en beveelt de bouw aan in zijn preken en bij collectes.
Herstelwerk Gastelse kerktoren stil gelegd omdat de benodigde Benheimer steen pas in het voorjaar arriveert. In augustus is het karwei klaar. Kosten 32.500 gulden. Een bedrag dat door het kerkbestuur geleend is van de parochianen. Zo’n tien jaar later is de lening afgelost.
Volgens de kranten staat niet het jaartal 1738 maar reeds 1138 op het torenkruis. Daarmee wordt de suggestie gewekt dat de 300 voet hoge toren tot een baken heeft gediend in de tijd dat het Volkerak nog tot Gastel strekte. Niets is minder waar.
Dominee Gerard de Bruin overlijdt op 31 maart, hij is amper een jaar in Gastel.
Gastel telt 14 bijenhouders met samen 276 korven.
De meekrapteelt loopt sterk terug, in Gastel gaat het om nog slechts vijf bunders.
Brievenpost neemt sterk toe, ook in Gastel komt bij de woning van burgemeester Mastboom een tweede brievenbus.
Aan de Oudenbossche Vaart verrijst een suikerfabriek.
De eerste paardentram gaat rijden van Den Haag naar badhuis Scheveningen.
Pater Damiaan wordt op Hawaii tot priester gewijd.
In Rome wordt de Nijmeegse theoloog Petrus Canisius zalig verklaard.
In de Sint Jan van Den Bosch wordt het eerste concilie van de Nederlandse RK-provincie gehouden.

HET JAAR 1863

De school aan de Dreef wordt te klein bevonden, kan ook niet uitbreiden. Een nieuwe school wordt gebouwd op grond van oud-burgemeester Mastboom in de Koelestraat. Nieuwbouw wordt begroot op 11.000 gulden en wordt gegund aan Kriekelbos uit Breda.
De provinciale grindweg naar Kruisland wordt aangelegd.
Herstel van Gastelse kerktoren gaat door, waarbij kruis met jaartal 1738 erin van toren is gehaald en vernieuwd met opschrift: N.D.R. 1864 C.V. Hal pastoor. De letters N.D.R. slaan op Nicolaas den Ronden, de smid. Kerkbestuur vindt dat architect Veneman iets te ijverig te werk gaat, hoofdingenieur van Waterstaat inspecteert het werk, maar houdt zich wijselijk buiten conflict kerkbestuur en architect.
Een zeer zware storm rukt op 3 december een deel van de kerksteiger af, waarbij het huis van W. Buckens verpletterd wordt plus schade aan het raadhuis. Voor de Noordzeekust vergaan 36 schepen, honderden mensen komen om.
J. van Kaltmhout wordt de nieuwe torenklok opwinder.
De van Kattendijke afkomstige Gerard de Bruin wordt bevestigd als nieuwe dominee.
Neoclassicistisch herenhuis Kerkstraat 67 ‘de dokterswoning’ wordt gebouwd. Eerste steen door 10-jarige Gerardus Mastboom. Lakenfabrikant/grondeigenaar Henricus Mastboom en zijn vrouw Anna van der Veeken gaan er wonen. Hij richt samen met vier compagnons ook de brandverzekeringsmaatschappij met de naam Zekerheid Geeft Rust op, uitsluitend voor de eigen gemeentenaren bedoeld.
Op 22 december opent de spoorlijn Roosendaal-Bergen op Zoom in handen van de Maatschappij tot Exploitatie van Staatsspoorwegen.
Pastoor Hellemons van Oudenbosch selecteert vijf parochianen, die naar Rome gaan als zoeaaf.
In Roosendaal richten de heren Van Poll en Jacques Sandeling het weekblad De Roosendaalsche Courant op.
Bouw hofstede Groenendaal, boerderij van familie Oomen in Strijpdreef.
Op 19-jarige leeftijd sterft te Subiaco de Benedictijn Gerardus van Aalst, geboren in Gastel.
Accijns op brandstof wordt afgeschaft teneinde stoken van stoommachines betaalbaar te maken.
Pas 15 jaar na de Fransen schaft Nederland op 1 juli de slavernij af. De dag heet voortaan in Suriname KetiKoti, de Dag van de Verbroken Ketens.
Op 16 juli komt een eind aan drie eeuwen Nederlandse blokkade van scheepvaart op de Schelde ten nadele van de Antwerpse haven.
Met Thorbeckes nieuwe wet op middelbaar onderwijs doet de HBS zijn intrede.
Pieter Caland begint met de aanleg van de Nieuwe Waterweg.
Gerard Heineken koopt brouwerij De Hooiberg in Amsterdam.
In Londen opent ’s werelds eerste metro.

HET JAAR 1862

Een nieuwe steenweg (keien en klinkers) tussen Etten, Hoeven, Oudenbosch via Gastel naar Steenbergen wordt aangelegd. Ook ontstaat de wagendienst voor reizigers tussen Steenbergen en Roosendaal. Het verkeer neemt toe, wegen worden belangrijker.
Burgemeester Johannes Mastboom neemt begin van het jaar ontslag. Hij is vervolgens nog wel enige maanden wethouder en raadslid. Mastboom, weduwnaar van Antonia Bus, overlijdt op 18 december op 76-jarige leeftijd. Ze krijgen negen kinderen, waaronder vijf religieuzen. Eerder dat jaar overlijdt ook zijn broer Jacob Mastboom, burgemeester van Breda.
Op 30 maart is logementhouder Gerardus Antonius Blankers tot burgemeester benoemd en op 14 april geïnstalleerd met een serenade van de harmonie.
Grote steigers staan rondom kerktoren voor de bouw van een nieuwe torenspits voorzien van een balustrade (trans). De vroegere toren heeft nooit een trans gehad, daarmee vervallen speculaties op een vuurtoren-verleden. Alle slecht metselwerk wordt vernieuwd.
Dominee Ahasverus de Rooy (59) overlijdt op 26 februari.
Petrus Smoor koopt de molen van het Moleneind.
De zogeheten Steen van Sandeling is geplaatst in de Molenstraat.
Broeder Andreas (Petrus Meeuwissen) treedt in bij de Broeders van Scheppers.
Het Stampersgatse paardenpontje wordt vervangen door een draaibrug. Brugwachter wordt A. van Dis. Oversteek: 10 cent per keer/per paard. Het polderbestuur Heerjansland stemt ermee in.
Enkele broeders van Oudenbosch vertrekken naar Soerabaja, de eerste missie van een Nederlandse broedercongregatie.
Handboogclub Eendracht Maakt Macht gaat ‘slapend bestaan’ in.
Landerijen genaamd Kaas en Brood tussen de dijk en rivier de Mark in pacht.
Stadsbrand in Enschede waarbij 800 huizen zijn verwoest.
Nieuwe Tariefwet maakt vrijhandel mogelijk.
Louis Pasteur vindt het pasteuriseren uit.
Victor Hugo schrijft Les Misérables.

HET JAAR 1861

De eerste Missie in de Gastelse parochie levert ook het Missie-kruis op.
De zoveelste restauratie aan de kerktoren, dit keer onder leiding van de Bossche bouwkundige Bolsius en architect L. Venema met Florentius van der Vaart als toezichthouder, die zich later in Gastel zou vestigen. Bij deze restauratie wordt het ijzeren kruis naar beneden gehaald. De grote steiger komt rondom de toren en het metselwerk wordt hersteld.
Op 26 april wordt het zilveren priesterfeest van pastoor Cornelius van Hal gevierd. Hij wordt met koets en vier zwarte paarden op pastorie afgehaald voor een solemnele mis.
Adrianus van Heusen wordt tot hulponderwijzer in Gastel benoemd.
Huwelijk Constant de Bie met Fien van Steen voltrokken in Zevenbergen.
Watersnood en koude in het Land van Maas en Waal door kruiend ijs: 37 mensen verdrinken. De achtjarige Hanneke van Beek uit Leeuwen wordt na zes dagen op een losgeslagen dak alsnog gered. Koning Willem III schenkt 45.000 gulden eigen vermogen voor eerste hulp. Een Gastelse collecte brengt 124 gulden op.
Nauwelijks zes maanden is Jacobus Mastboom pastoor van Baarle of hij overlijdt al op jeugdige leeftijd. Petrus Keij wordt daar zijn opvolger.
Vorming van de Pauselijke zoeaven, een vrijwilligerskorps ter verdediging van de Kerkelijke Staat.
De Duitse natuurkundige Philipp Reis vindt de telefoon uit.

HET JAAR 1860

Bij Stampersgat komt een houten ophaalbrug over de Mark in gebruik.
Bij de eerste officiele opgave der bevolking zijn mannen en vrouwen gesplitst. In deze gemeente zijn 1574 mannen en 1642 vrouwen.
Voor 24.970 gulden mag C. Hartog te Sliedrecht de aan te leggen weg van Fijnaart over Stampersgat tot Gastel begrinden.
Geboren Gastelaar Jacobus Wilhelmus Mastboom wordt tot pastoor van Baarle benoemd. Hij is eerst kapelaan van Steenbergen, waar hij de voltooiing van de kerk nog meemaakt.
De gemeente telt: 33 tappers, 13 kleermakers, 13 bakkers, 10 timmerlieden, 8 klompenmakers, 6 schoenmakers, 5 linnenwevers, 5 hoefsmeden, 4 handgrutmolenaars, 3 wagenmakers, 3 kuipers, 2 brouwers, 2 windmolenaars, 2 tabakskervers, 2 blik- en koperslagers, 2 schilders, 1 meubelmaker, 1 leerlooier, 1 mosterdmolenaar en 1 molenaar. Een steenbakkerij wordt opgericht.
De Burgernachtwachten raken in onbruik, klapwakers (zo vernoemd naar de houten klepper waarmee ze hun rondgang aankondigen en eventueel alarm afgeven) komen weer in dienst.
Armlastigen mogen in Gastel geen hond meer houden. Het aantal bedeelden is lager dan in voorgaande jaren.
Nieuwe structuur Hoogheemraadschap: verdeelt in 13 districten. Gastel 4e district met 8 hoofdingelanden.
Wethouder J. Slooters schrijft vacature uit voor hulponderwijzer op Stampersgat; jaarwedde 300 gulden.
Willem Laane richt in Roosendaal een bank op.
Het kabinet Rochussen valt over de aanleg van de spoorwegen, hetgeen de senaat niet wil overlaten aan het bedrijfsleven.
Moordenaar Johannes Nathan wordt in het openbaar op de Markt in Maastricht opgehangen, naar later blijkt de laatste doodstraf voltrekking in vredestijd.
De in Breda geboren militair en politicus Edmond Willem van Dam van Isselt, drager van de Willemsorde, overlijdt in Geldermalsen.

HET JAAR 1859

Schoolmeester Samuel Verhaven krijgt op 74-jarige leeftijd alsnog ontslag. Zijn opvolger is Gregorius Adrianus Meijers.
Schoolinspecteur Van der Poest Clement doet voorstellen om Gastels onderwijs te verbeteren, zoals een belasting op dranken invoeren om kosten onderwijs te dekken. Oftewel: vaders aan het drinken zetten om kinderen te laten leren! Dat is de raad te gortig. Op één school wordt de Franse taal voorgeschreven omdat door de spoorlijnen Frankrijk en Nederland ‘dichter bij elkaar liggen’. Schoolvakanties zijn kort: van 10 tot 17 augustus.
De raad wil school Stampersgat sluiten en kinderen verdelen onder Gastel en Dinteloord, maar provincie maakt bezwaar. Het jaarwedde van de schoolmeester is de helft van die van zijn Gastelse collega.
De nieuwe notaris van Gastel is A. van Moorsel, opvolger van F. van Gilse.
Waterverontreiniging van garacine (meekrap-) fabriek in Zevenbergse haven dreigt ook Mark en Dintel te treffen.
Het Rijk verpacht het veer met de verplichting voor de pachter een brug te bouwen over de Mark.
Woningbrand bij schoenmaker T. Luijten waarbij 71-jarige vader van schoenmakersknecht C. van As, ondanks een reddingspoging van zijn zoon, in de vlammen omkomt.
Vroedvrouw Antonia Monheim wordt ontslagen, ze voldoet niet aan de verwachtingen.
Het kerkbestuur koopt twee nieuwe biechtstoelen voor 1000 gulden.
De pastoor moet een stuk voortuin afstaan voor de aanleg van de grindweg tussen de Meir tot aan de kruising Oudendijk/Dulderstraat. Eerste contouren van de Rijpersweg.
Door vonken van de stoomlocomotief brandt onder Gastel een stuk bos af.
Anthonij de Ronde wordt als klokopwinder in Gastel benoemd tegen een jaarwedde van 30 gulden.
Onder druk van koning Willem III verlaten bewoners van Schokland hun huizen op het eiland, de situatie is onveilig.
Een extreme zonnewind treft de aarde; het noorderlicht is tot ver in Europa te zien.
Multatuli debuteert met zijn roman Max Havelaar, of de koffijveilingen der Nederlandsche Handelsmaatschappij.
De regering neemt de kolonie Veenhuizen over de Maatschappij van Weldadigheid.

HET JAAR 1858

Het oude raadhuis naast de kerk wordt afgebroken, op dezelfde plaats verrijst een nieuw raadhuis, haast een kopie van dat van Rucphen. Gelijkvloers komen twee woningen voor de veldwachters en de gevangeniscellen. Eerste steen (van 40.000 totaal) door burgemeester Mastboom gelegd op 4 augustus. De bouw gaat 2325 gulden kosten. De veldwachters wonen tijdelijk elders. De onderwijzerswoning is tijdelijk secretarie.
Ook wordt een nieuw brandspuithuisje tussen raadhuis en kerk gebouwd. Gedurende de bouw staat de brandspuit bij B. van Woensel tegen de Koelestraat.
Brand in de nieuwe meestoof van Stampersgat, de Gastelse brandspuit laat drie kwartier op zich wachten. Machinerie gaat verloren; de turf en meekrap is verteerd. Schade 10.000 gulden.
Kanselredenaar pater Bernard Hafkenscheid is op missie in Gastel. Dat is aanleiding het Spaensche Cruijs van zolder te halen en voor in de kerk te hangen.
Harry Bus stuurt een verzoek naar de Bredase bisschop Van Hooydonk om een eigen geestelijke in Stampersgat te krijgen. De bisschop zegt dat de dorpelingen toestemming moeten vragen aan de pastoor van Gastel. Die voelt er echter niets voor.
Joh. Rockx uit Gastel wordt tot sasknecht Dintelsas aangesteld.
Joseph van Sprangh bouwt aan het begin van de Dorpsstraat, bekend als Sint Joris, een artsenwoning met diepe tuin. Hij trekt er na zijn tweede huwelijk in met echtgenote Adriana van Ommeren.
Bij het Franse bergdorpje Lourdes verschijnt de Heilige Maagd Maria aan de 14-jarige Bernadette Soubirous, dit doet zich nog 18 keer voor.
De aardappel wordt algemeen als voedingsmiddel geaccepteerd, maar beetwortelen zijn dankzij afschaffing van accijnzen ook lonend bij industriële suikerwinning.
De eerste beetwortelsuikerfabriek van Nederland, de Azelma van Zevenbergen, start op 2 november.
Op 17 maart wordt in Ierland de eerste St. Patrick’s Day gehouden.
De trans-Atlantische telegraafkabel over 3800 km. tussen Ierland en Amerika komt tot stand.

HET JAAR 1857

De raad besluit tot de bouw van een nieuw raadhuis over te gaan. Het oude is in slechte staat: verzakkingen en scheuren en de veldwachterswoning eronder is haast onbewoonbaar. Een bouwcommissie met J. Akkermans en M. van Sprundel bezoekt andere raadhuizen en brengt rapport uit. Dat van Rucphen komt het best overeen met de wensen. Raadslid G. Blankers merkt dat het bouwblok te groot is voor de grond nabij de kerk. Er ontbreken nog lichtramen en het klokkentorentje is te klein. Gastels architect P. Bennebroek mag bestek maken.
Commissaris van de koning benoemt en ontslaat de veldwachters. Gastelse raad besluit echter de ‘luie’ veldwachters geen traktement meer te geven. In juni volgt ontslag van Pieter Olfers. Opvolgers zijn Klaas Feddes en Jan Sisters. De veldwachters willen rond oudjaar met de almanak rondgaan, maar krijgen geen toestemming.
De gepensioneerde Nederlands hervormde onderwijzer Samuel Verhaven wordt postmeester.
Zijn zoon Johannes Adrianus Verhaven wordt gemeente heelkundige.
Gastel telt 3289 zielen, hetgeen een jaarwedde voor de burgemeester van 250 gulden, de wethouders 50 gulden, de gemeentesecretaris 375 gulden en de ontvanger 145 gulden betekent.
De Schoolwet wordt van kracht: negen verplichte vakken lezen, schrijven, rekenen, taal, aardrijkskunde, geschiedenis, vormleer, kenner der natuur en zingen. De wet bepaalt ook dat de overheid alleen neutraal openbaar onderwijs financiert.
Aan de achterkant van de school in de Dreef geeft Catharina Kecks kleuteronderwijs.
De jaarlijkse kermis is van Laurentiusdag tot Maria Hemelvaart (10-15 augustus). Kuivezand heeft op 17 juli en de Stoof op de eerst zondag in september kermis.
Organist Simon van Dorst wordt als doodgraver aangesteld.
Wijding van Redemptorist Johannes Mastboom tot priester.
F. van Gilse wordt de nieuwe notaris van Gastel als opvolger van J. van Etten.
De Rotterdamse Diergaarde Blijdorp wordt geopend.
Op 28 augustus wordt Kees Rijsdijk geboren.
Landbouwer Laurijs Vrolijk verongelukt met zijn rijtuig in de Prinslandse polder.
De Italiaan Giuseppe Borsalino brengt de Borsalino-hoed op de markt.
De nieuwe wet op zeevisserij maakt haringvisserij in Scheveningen en Katwijk mogelijk.
In Sheffield wordt de eerste voetbalclub ter wereld opgericht.
Letterkundige Abraham Jacob van der Aa overlijdt op 64-jarige leeftijd.

HET JAAR 1856

Alle huishoudens zijn voortaan verplicht aan Gastelse wegen te werken of paard en kar ter beschikking te stellen. Op die manier kan onder burgemeester Johannes Mastboom de eerste grindweg naar Roosendaal worden aangelegd. De eerste grindlaag is in augustus gestort.
Een nieuwe verordening op het brandwezen ter voorkoming van brand wordt door de raad vastgesteld. Voor het eerst ook maatregelen m.b.t. vuurwerk afsteken.
Tijdens een verblijf in Rome wordt prelaat Robertus van Ommeren door paus Pius IX tot abt voor Bornhem gewijd. De nieuwe gemijterde abt kan op steun uit Rome rekenen en dat is nodig, want de Hollandse Kwestie begint te spelen. Dat is het conflict tussen de bisschoppen en diverse kloosterordes, waaronder de Cisterciënzers.
De Raad wil de beide veldwachters, die al jaren geen processen-verbaal uit (durven) delen, ontslaan. Lastig, want daar gaat de provincie over.
Op de Stampersgatse school wordt klassikaal onderwijs ingevoerd: althans twee klassen in hetzelfde lokaal.
Meester Samuel Verhaven (71) vraagt ontslag, maar het wordt geweigerd vanwege hoge pensioenaanvraag.
Cornelius van Mechelen, geboren in 1819 te Gastel, wordt pastoor van Sprundel.
Notaris J. van Etten stelt zich niet herkiesbaar als provinciaal statenlid.
Antoon Smoor krijgt toestemming voor een stoomtuig bestemd voor het koken van beestenvoer.
Jan Baptist Slooters bouwt een hoeve op de Langenberg nabij het Leeuwenstraatje.
Dochtertje Van Wortel speelt met vuur, kleren vatten vlam: ze overlijdt aan haar brandwonden.
Op een schuttersfeest in Steenbergen wint handboogschutterij De Batavieren uit Gastel de eerste prijs.
Victor Scheppers wordt monseigneur en geheim kamerheer van de paus.
Een eerste spoorwegongeval bij Schiedam met drie doden en veel gewonden.
In het Duitse Neanderthal worden menselijke overblijfselen van een uitgestorven soort ontdekt: Neanderthalers.
Het kabinet Van Hall sneuvelt op de Lager Onderwijswet, waartegen vooral orthodox protestanten zich verzetten.

HET JAAR 1855

Handboogschutterij Eendracht Maakt Macht schaft een vaandel aan.
Gastel telt 3246 zielen.
De parochie Gastel wordt opnieuw canoniek bevestigd met 6 kerkmeesters: J. van Mechelen, P. Eeman, J. Slooters, J. Mastboom, A. van Kinderen en A. Lauwerijssen.
De emancipatie van de katholieken komt goed op gang. De kerk wordt verzekerd voor 50.000 gulden.
Wel geldt nog steeds een processieverbod teneinde rooms-katholiek vertoon buiten de kerk in te dammen.
Heelmeester Joseph van Sprangh wordt de leidende figuur in het parochieel armbestuur, waarin ook A. van Moorsel, J. Franken, H Mastboom en Constant de Bie zitting hebben.
Bisschop Van Hooydonk benoemt in Hoeven de seculiere priester Baertmans, waartegen de Cisterciënzers heftig protesteren.
Verbeterde en verbrede weg tussen Roosendaal-Gastel-Stampersgat-Fijnaart aangelegd al is de veeroversteek nog een struikelblok. De weg begint bij herberg De Drie Snoeken bij de Koelestraat langs de pastorie en zo in rechte lijn de zogeheten Rijpersweg langs het Schippershuis. Aannemer Van Spanje uit Dinteloord krijgt de klus voor 20.900 gulden.
Op provinciale wegen wordt een kleine tol geheven.
Van de spoorlijn Antwerpen-Roosendaal-Moerdijk komt een zijtak naar Breda in gebruik.
Het huis van de brievengaarder is tot hulpkantoor gepromoveerd. Postbeambten komen er te werken.
De armoede in Gastel is zo nijpend dat het Armbestuur een beroep moet doen op de welgestelde inwoners. Een eerste collecte brengt slechts 280 gulden op. Een aparte belasting van 1000 gulden is nodig, omdat ze anders niet te bewegen zijn bij te dragen.
De Gastelse klokkenmaker Jacobus Snijers loopt in een Ettense herberg tegen de lamp met zijn valse 2,50 muntstukken. Hij krijgt zes jaar cel.
Een gewapende overval door een bende van zes man bij bouwman J.H. in Gastel met 600 gulden aan buit.
De zusters Franciscanessen van Roosendaal stichten na Curaçao ook een armenschool in Kralendijk op Bonaire.
Watersnood in de Gelderse Vallei waarbij 13 mensen verdrinken.
De tweede Wereldtentoonstelling wordt in Parijs gehouden.
Ontdekkingsreiziger David Livingston ontdekt de Afrikaanse Victoriawatervallen.

HET JAAR 1854

De raad gaat zelfs bij de kroon in beroep in de kwestie Mastboom. Maar het besluit van de provincie blijft gehandhaafd: Mastboom moet als burgemeester annex raadslid geaccepteerd worden.
Raad richt vergeefs rekest aan koning Willem III voor een eigen rijksontvanger in plaats van standplaats Oudenbosch. Vooral de brouwers ondervinden hiervan hinder omdat ze voor controles op accijns naar Oudenbosch moeten en dus geen bier kunnen brouwen. De gemeente heeft wel een deurwaarder, maar die is ook lakenhandelaar. Dat vindt het gemeentebestuur ongewenst.
Een suppliek van prelaat Van Ommeren wordt op 8 maart aangeboden aan paus Gregorius XVI, waarin gewezen wordt op de eeuwenlange goede zielzorg van de Cisterciënzers, zodat de gelovigen het behoud van hun katholiek geloof vooral toeschrijven aan de regulieren.
De Tilburgse Antonia Monheim wordt benoemd tot vroedvrouw met salaris van 135 gulden per jaar en een huis van de gemeente.
Eerste Brabantse spoorlijn Antwerpen-Roosendaal-Moerdijk en Roosendaal-Etten is op 26 juni feestelijk in gebruik genomen. Het spoor komt ten oosten van het gehucht Kalfsdonk Gastel binnen en doorsnijdt er de Weg naar Oudenbosch. Het spoor belemmert wel de waterafvoer veroorzaakt door de pijler van de spoorbrug bij de Mark van Zevenbergen.
Plannen voor de aanleg van een provinciale weg vanaf Fijnaart over Stampersgat en Gastel naar het station in Roosendaal.
Gerardus Blankers verkoopt herberg Huis van Negotie.
Bij een schuttersfeest bij kastelein C. Meeuwissen betaalt iemand met een vals muntstuk van 2,50.
De Gastelse bierbrouwers P. Mastboom en P. Mangelaars zijn vanwege de hoge graanprijs gedwongen hun bier met een gulden per ton te verhogen.
Oprichting van het KNMI onder directie van professor Buys Ballot.
In Franeker wordt de eerste kaatswedstrijd PC gehouden.
In het wetboek van strafrecht verdwijnen lijfstraffen, maar doodstraf door ophanging blijft erin staan.

HET JAAR 1853

Burgemeester Johannes Mastboom wordt bij de gemeenteraadsverkiezingen ook als raadslid gekozen. Een aantal kiezers onder aanvoering van zijn zwager Hendrik Bus beschuldigen de burgemeester van misbruik van zijn gezag en ronselpraktijken. De raad gaat vergeefs in beroep tegen Mastbooms dubbelrol. Op 9 september wordt de burgemeester ook als raadslid geïnstalleerd.
Herstel van de bisschoppelijke hiërarchie, waarmee de tegenstellingen in de Hollandse Kwestie een hoogtepunt bereiken. Protestanten groeperen zich in de Aprilbeweging als tegenreactie. Een golf van antipapisme gaat door het land. Het leidt ook tot de val van het kabinet Thorbecke.
De conservatieve Floris Adriaan van Hall vormt een nieuwe regering.
Het vicariaat houdt op, waarmee het zelfstandige bisdom Breda ontstaat. Als eerste bisschop van Breda wordt Joannes van Hooydonk benoemd. Hij gaat op het Groot Seminarie in Hoeven wonen. Gastel behoort hiertoe en valt onder het dekenaat Etten. Ook Den Bosch, Roermond, Utrecht en Haarlem krijgen rooms-katholieke bisschopszetels.
Oud-burgemeester Johannes de Bie overlijdt.
Weinig handel en bezoekers op de jaarlijkse beestenmarkt van Gastel.
Familie Brocatus bouwt een langgevelboerderij aan de Gastelsedijk op de splitsing met de weg langs de Vliet.
De spoorlijn Antwerpen-Rotterdam vordert. Aan de bouw van het Roosendaals station wordt gewerkt. Ook over Gastels grondgebied wordt inmiddels een spoorlijn aangelegd. De stukken liggen ter inzage en grond wordt spoedig onteigend.
Johannes Constantinus Lardenoij wordt gedagvaard. De geboren Gastelaar is echter in 1824 naar Brazilië vertrokken en waarschijnlijk overleden.
In de Provinciale Staten zuivert statenlid mr. Max van Dam de Gastelse burgemeester Mastboom van alle blaam die over hem werd afgeroepen bij zijn dubbelrol als raadslid.
Verdi’s opera’s Il Trovatore en La Traviata gaan in première.
In Zundert wordt op 30 maart Vincent van Gogh geboren.

HET JAAR 1852

Burgemeester Petrus Franciscus Eeman krijgt in april eervol ontslag, kort daarna wordt hij benoemd tot dijkgraaf Mark en Dintel. Hij is van 1844 tot 1852 burgemeester geweest.
Op 24 juni wordt Johannes Petrus Mastboom (geboren 1786) tot burgemeester geïnstalleerd. Van beroep brouwt hij bier: het Bourgondisch Kruis. Tevens is hij grondeigenaar. Bij Mastbooms installatie moet zijn zwager Hendrik Bus conform de gemeentewet zijn raadszetel prijsgeven, doch hij weigert en moet door de veldwachters uit raadzaal worden gezet.
Ook een relletje rondom de nieuwe secretaris Jan van Mechelen, die door de raad gezien wordt als stromannetje van Heerma van Voss. Gedputeerde Staten vinden dat ook. De besluiten moeten opnieuw worden genomen. Even later neemt de raad met uitzondering van de oppositie Van Mechelen toch weer aan.
De raad verkoopt een partij oude kranten en documenten met uitzondering van één kaart, die in de raadzaal wordt opgehangen.
Petrus van Aalst uit Dinteloord wordt tot priester gewijd, zijn broer Rumoldus wordt geprofest.
Een zekere Van Nispen uit Gastel verdrinkt tijdens het zwemmen in de Steenbergse Vliet.
Voor 170 gulden heeft A. van den Biggelaer de hele kerk gewit.
Minister van Binnenlandse Zaken Johan Thorbecke maakt een inspectiereis door Brabant. Zijn aanhangers ontvangen hem in triomftocht.
Op 1 november voert de gemeente Oud en Nieuw Gastel de rijks post in. Begin van het jaar is de eerste postzegel in Nederland geïntroduceerd.
In Amsterdam wordt de eerste woningbouwvereniging opgericht.
De in Budel geboren militair arts Antoon Mathijsen vindt het gipsverband uit.
De drooglegging van het Haarlemmermeer is voltooid.
Josephus Alberdingk Thijm schrijft een kerstliedje: De herdertjes lagen bij nachte.

HET JAAR 1851

De nieuwe gemeentewet is van kracht: raadsleden worden direct door inwoners gekozen. Kiesrecht alleen voor hen die minimum aan belasting betalen. Dat zijn er in de gemeente nu 96 voor provinciale staten en 154 voor gemeenteraad. Assessoren gaan voortaan wethouders heten. Onderscheid tussen steden en dorpen verdwijnt, ook geen poortgeld meer.
Op 2 februari neemt Ulbo Yetze Heerma van Voss ontslag als gemeentesecretaris/ontvanger, omdat de nieuwe wet voorschrijft dat het onverenigbaar is met zijn functie als kantonrechter. Hij wordt wel raadslid. Zijn opvolger als secretaris is Jan van Mechelen, timmerman en tapper. Aan zijn kwaliteiten wordt echter getwijfeld. Ontvanger wordt Simon van Dorst.
Statistieken landbouw worden vanaf nu bijgehouden: 950 bunders landbouwgrond waarvan 55 wintertarwe, 240 winterrogge, 20 zomerrogge, 15 gerst, 180 haver, 5 groene erwten, 25 bonen, 30 koolzaad, 40 vlas, 95 aardappelen, 20 klaver, 210 boekweit, 15 meekrap, 15 vogelzaad. De bijenteelt levert veel honing.
Op initiatief van caféhouder/beurtschipper Willibrord Horians en landbouwer Marijn van Sprundel komt op Stampersgat een tweede meestoof ‘De Nieuwe Stampersgatse Meestoof’. Raadslid Mastboom is aandeelhouder, hetgeen tot een politieke rel leidt.
Rellen zijn er ook met carnaval: twee marechaussees worden door veertig man aangevallen.
Begin van klassikaal onderwijs. De twee scholen samen hebben 267 leerlingen in de winter en 222 in juni. Voor 56 kinderen is onderwijs gratis, betaald door het armbestuur. De vakken zijn lezen, schrijven, taal, rekenen en aardrijkskunde.
Daniel Peeters draagt molen Stoof over aan neef Johan Baptist.
De Graansociëteit op de Markt wordt opgericht.
Gouden huwelijk van A. Blankers en A. van Gastel.
In Amsterdam vestigt zich het eerste drinkwaterbedrijf.
Pieter Jozef Dautenberg wordt geboren in Heerlen.
De Commissaris der Koning bericht dat de gemeente in vier in plaats van zeven wijken verdeeld moet worden. Zo worden bijvoorbeeld A (dorp), B (dorpskwartier) en G samengevoegd tot A. Ook nieuwe huisnummering.
De onteigeningswet wordt ingevoerd nodig omdat veel grondbezitters de aanleg van spoorlijnen tegenwerken.
Isaac Singer introduceert de eerste huishoudelijke naaimachine.
In Hyde Park Londen wordt de eerste Wereldtentoonstelling gehouden.
Herman Melville schrijft Moby Dick.

HET JAAR 1850

Het Roosendaals plan om een grindweg aan te leggen vanuit Roosendaal via Stampersgat naar Willemstad met vermijding Gastel, kan op fel protest van de raad rekenen. Het dorp dat zich ’s winters in een poel van slijk en klei bevindt, zal extra schade lijden. Beter is Gastel geholpen met betere komwegen.
De naam Nieuw Gastel verdwijnt uit de bevolkingsregisters. Er komt dan onderscheid tussen ‘Polder Heer Jans Land gezegd Nieuw Gastel’ en ‘Stampersgat’. Petrus Eeman wordt dan officieel burgemeester van Oud en Nieuw Gastel. De gemeente valt onder hoofddistrict Breda.
In het Dorpskwartier staan nu 198 huizen, op de Meir en Stoof 78.
Van het vroegere Nieuwenbosch is al eeuwenlang niets omschreven, enkel een huis De Schans genaamd.
Op het niet-verschijnen bij raadsvergaderingen legt het college een boete van 25 cent op.
Uit deze tijd komt het verhaal van de dodensloot parallel aan de Meirstraat voor klompenmaker Kuppens. Bij overlijden wordt het lijk van een Gastelaar op een boerenkar van huis naar de kerk vervoerd. Om het schokken van de kist op de kinderkopjes te voorkomen legt de voerman bussels stro in de kar. Als de voerman terug naar huis rijdt werpt hij de stro in de sloot om te voorkomen dat mens of dier ‘de dood’ nog kan aanraken.
De erfgenamen van Thomas De Bie verkopen een Mastbos om op termijn te rooien.
Het ponteveer bij Stampersgat is nu in pacht bij Hendrik Bus, het bootjesveer over de Steenbergse Vliet is nu in pacht bij Johan Frederik Wijgand. Voor een termijn van zes jaar worden ze opnieuw in pacht aangeboden.
Celstraffen voor Jan en Marijn Danen voor het stelen van veldvruchten en voor Johanna van Sandvliet voor het stelen van struiken. Voor twee diefstallen moet Huibertus Schouw een jaar brommen.
De Postwet wordt ingevoerd: de staat krijgt het alleenrecht op postverzending.
De Amsterdamse schoolmeester Jan Schenkman schept met boekje Sinterklaas en zijn knecht de moderne traditie van Sint en Zwarte Piet.
De Franse wassenbeeldenartieste Marie Tussaud overlijdt.

HET JAAR 1849

Vier grote branden in Gastel, waarvan de verzekeringsmaatschappij ‘Zekerheid geeft rust’ kwaadwilligheid vermoedt. De raad looft 1000 gulden beloning uit voor het opsporen van de brandstichters, ze worden echter niet gevonden. Het geld is dan maar besteed aan wegverbetering naar Oudenbosch.
De onderwijzers Samuel Verhaven en Jan van Buijten geven ook onderwijs aan kinderen van behoeftige ouders. Daar is in de begroting geen vergoeding voor uitgetrokken, maar nu wel: 95 gulden aan Verhaven, 22 gulden aan Van Buijten.
Oprichting van de Mariacongregatie door apostolisch vicaris Joannes Van Hooydonk in Gastelse parochie.
Armbestuur keert 2000 gulden uit, maar heeft batig saldo van 1100 gulden, toestand lijkt in Gastel niet alarmerend. Maar de armoede is heus ook in onze streek groot, zeker na de aardappelziekte met misoogsten.
Hoofdingenieur De Geus van Mark en Dintel overlijdt, de heer De Kruijff volgt hem op.
Cholera-epidemie maakt in onze streek veel slachtoffers: in Bergen 41.
Maria Kouwenberg overlijdt te Gastel op 102-jarige leeftijd.
Geboortejaar van Jan Frederik Vlekke, geboren in Steenbergen.
Koning Willem II sterft plots op 56-jarige leeftijd te Tilburg. Hij wordt opgevolgd door prins van Oranje Willem III, die op 12 mei wordt ingehuldigd in Amsterdam.
Het kabinet-De Kempenaer-Donker Curtius treedt af, Johan Thorbecke mag een regering vormen.
Oproer van wevers in het Brabantse Gemert, het leger bezet het dorp twee maanden lang.
Een verwoestende brand in de Overijsselse plaats Grafhorst: van de 60 huizen branden er 57 af, er vallen vijf doden.
Een zware explosie op scheepswerf De Schelde in Vlissingen doodt zeven mensen.
In Den Bosch explodeert de stoomketel van de stoomboot Jan van Arkel: 22 doden.
Legeraanvoerder David Hendrik Chassé overlijdt in Breda.
Pools componist Fryderyk Chopin overlijdt.

HET JAAR 1848

De rooie haan kraait regelmatig in ons land.

De nieuwe Grondwet van Thorbecke wordt van kracht: het volk kiest voortaan voor Tweede Kamer, provincie en gemeenten haar bestuurders, de macht van de koning wordt beperkt en er is vrijheid van onderwijs en godsdienst.
Burgemeester Petrus Eeman beloont degene die na brandmelding het eerst met zijn paard bij de burgemeester is om de brandspuit naar de plaats des onheils te vervoeren met zes gulden. Wie tweede komt vier gulden, de volgende drie. De pomp kan dan aangespannen worden, die door anderen al buiten wordt gezet. De gemeente koopt en passant voor 444 gulden een nieuwe brandspuit. Grootste probleem is de beschikbaarheid van water. De bierbrouwers worden opgedragen hun tonnen vol water naar de plaats van de brand te brengen. In veel gevallen is er geen redden meer aan.
Oprichting Congregatie van Onze Lieve Vrouw Onbevlekt ontvangen.
Het Veertigurengebed wordt ingevoerd.
Als opvolger van de overleden Thomas de Bie wordt J. van Etten als notaris aangesteld.
Nederland krijgt voor het eerst een kabinet: het kabinet Schimmelpenninck. Het treedt kort daarna af als gevolg van de grondwetsherziening.
In Leiden wordt de eerste gasfabriek in gebruik genomen: Stedelijke Gazfabriek.
Oprichting van het Delftsch Studenten Corps.
Vier Friezen schaatsen van Huins naar Huins en doen onderweg alle elf steden aan.
Nederland maakt Curaçao, Aruba en Bonaire los van de kolonie Suriname.
Karl Marx en Friedrich Engels brengen het Communistisch Manifest uit met als kernspreuk: ‘Proletariërs aller landen, verenigt u!’
Het is een waar Revolutiejaar, te beginnen met de Februarirevolutie in Frankrijk. Daarna de maartrevolutie in Pruisen, in Berlijn vallen honderden doden. Ook Amsterdam is in staat van beleg: de Dam wordt regelmatig door de politie ‘schoongeveegd’.
Johan Strauss sr. Componeert de Radetzkymars.

HET JAAR 1847

Oud-burgemeester (in zijn tijd afgewisseld met maire of drossaard), dijkgraaf en notaris Thomas de Bie sterft op 19 april op 86-jarige leeftijd. Met hem verdwijnt de laatste der ‘onvermoeide mannen, die de Franschen Tijd hebben meegemaakt’. ‘Krachtig in werken, rechtzinnig van leven, zich zelve te geven’ is zijn leus. Een veel miskende man die zonder oog voor eigenbaat of vergelding zich heeft gegeven aan de belangen van Gastel en de streek. De Bie is eerst getrouwd met Maria Proost, wordt op zijn veertigste weduwnaar en trouwt een tweede maal met Maria Borrewater.
Het gemeentebestuur maakt in juni bekend dat de gewone kermis invallende 10 augustus niet gehouden zal worden.
Boerderij Groenendaal in Bredestraat komt in bezit van Marijn Oomen.
Op 15 augustus wordt in de woning van Café De Bonte Os Jacobus Meeuwissen geboren.
Vanwege de hongersnood wordt in het hele land op 2 mei een biddag gehouden. De voedselrellen houden echter aan. Gevolg is ook massale emigratie naar de Nieuwe Wereld: Amerika. De afgelopen jaren zeker 7000 Nederlanders vooral afgescheiden gereformeerden.
Koning Willem II legt de eerste steen van zijn paleis in zijn geliefde Tilburg. In deze garnizoensstad, waar prostitutie en danspartijen in sociëteiten getolereerd worden, voelt de losbandige en biseksuele koning zich in zijn element.
Vanuit Amsterdam wordt het eerste telegram verzonden. Het betreft een bericht over het verloop van de Amsterdamse koffieveiling.
De spoorlijn tussen Den Haag en Rotterdam wordt officieel geopend.
In Muiden wordt de Koninklijke Nederlandsche Zeil en Roeivereniging opgericht, de eerste watersportclub van Nederland.
Op het Amerikaanse Michiganmeer breekt brand uit op de houten stoomboot SS Phoenix. Aan boord zijn immigranten uit de Gelderse Achterhoek: ruim 200 van hen komen om vooral afkomstig uit Winterswijk.
Emily Brontë schrijft Wuthering Heights.

HET JAAR 1846

Inmiddels is heel Europa getroffen door de aardappelziekte. Dat geeft grote problemen met de voedselvoorziening. Vooral Ierland wordt getroffen door de Grote Hongersnood.
De bediening van de behoeftigen komt in handen van heel- en vroedmeester Joseph van Sprangh en heelmeester R. Verlinden. Zij ontvangen 100 gulden van de gemeente en 100 uit de armenkas.
De kerkvloer van de Laurentiuskerk wordt opengebroken, waarbij zerken en grafkelders van onder meer François van der Zande (natuurlijke zoon van Jan van Glymes, schout van Oud Gastel, dijkgraaf van Nieuw Gastel) tevoorschijn komen. Ook leden van de adellijke familie De Pottere liggen in de grafkelder. De aanwezige lijken worden op het kerkhof herbegraven. Het kerkbestuur betaalt 2119 gulden en 10 stuivers voor een nieuwe vloer uitgevoerd door J. Petit en G. Heshof. Het werkvolk mag bij herbergiers S. van Dorst of H. Bus een pot bier gaan drinken.
Gewezen burgemeester Johannes de Bie volgt zijn vader Thomas op als penningmeester van de polder Heerjansland.
Adriaan de Graaf wordt in Gastel geboren.
Bij de geldsanering introduceert de Nederlandse regering de eerste muntbiljetten; gouden en zilveren munten worden ingetrokken.
Koning Willem II verleent concessie voor een Zeeuws-Duitse Spoorweg tussen Middelburg en Maastricht.
Ter vermaak van het groeiend aantal badgasten in vissersdorp Scheveningen wordt een paardenrenbaan geopend.
Lodewijk Napoleon Bonaparte, tussen 1806 en 1810 koning van Holland overlijdt op 67-jarige leeftijd in Livorno.
Sprookjes van de Deen Hans Christian Andersen worden in het Nederlands vertaald.
De Belg Adolphe Sax krijgt patent op de saxofoon.
De Amerikaan Elias Howe vindt de naaimachine uit.

HET JAAR 1845

De economische crisis breekt uit, de ongeschoolde arbeiders treft ze als eerste. Bovendien mislukt de oogst door de aardappelziekte, zodat steun en voedselverlening noodzakelijk zijn. De gemeenteraad spendeert 1000 gulden aan werkverschaffing zoals werkloze Gastelaren laten werken aan de wegen.
Tot overmaat van ramp komt er op 19 augustus een windhoos over West-Brabant, waarbij in Zevenbergen drie doden vallen en 100 huizen beschadigd raken. De toch al magere graanoogst is in één klap verdwenen.
Gastel maakt een begin met haar burgernachtwachten, maar klepperman Thomas Luijten voelt zich in zijn eer aangetast en neemt ontslag.
De vroedvrouw Johanna van Aken, die al voor 1800 actief is, komt te overlijden. Haar salaris van 100 gulden gaat naar dokter Joseph van Sprangh voor de behandeling van armlastigen en medicijnen.
Alle reglementen op de meekrapcultuur worden opgeheven.
Abraham van der Aa noemt in zijn Aardrijkskundig Woordenboek ‘Kuivezand of Stuivezand, een gehucht een halfuur gaans van Oud Gastel gelegen met 330 inwoners.’
De winter is bijzonder streng. Kort voor Pasen wordt het op sommige plaatsen in ons land nog -21 graden Celsius.
Baron De Caters laat het kasteeltje Plantage bij Wouw bouwen.
Op veel plaatsen breekt na de mislukte oogst een hongeroproer uit.
Koning Willem II opent in Amsterdam het nieuwe beursgebouw van Zocher.
De Nederlandsche Rhijnspoorweg-Maatschappij neemt de exploitatie van de spoorlijn Amsterdam-Utrecht over trekt de lijnen door naar zowel Arnhem als Rotterdam.
De Brit Stephen Perry vindt het elastiekje uit.
De Great Britain steekt als eerste ijzeren schip op stoom in vijftien dagen de Atlantische Oceaan over.
Filosoof Karl Marx doet afstand van het Pruisisch staatsburgerschap en vestigt zich in Brussel.

HET JAAR 1844

Het theekoepeltje van de familie De Bie: poel des verderfs tijdens de Vreetoorlog.

Pas begin dit jaar komt er opheldering in de burgemeesterskwestie. Burgemeester Joannes de Bie is namelijk betrokken geraakt bij een zedenschandaal. Het theekoepeltje op de Meireweikes, eigendom van de familie De Bie blijkt ‘een oord van lichte zeden’ te zijn geweest. Tijdens de Vreetoorlog is het een geliefd toevluchtsoord van soldaten en van vrouwen, die de verveelde militairen aangenaam bezighouden. De Bie heeft van deze pikante kwestie geweten. De burgemeester wordt begin dit jaar gedwongen zijn functie neer te leggen.
Petrus Franciscus Eeman is dan al ruim een maand burgemeester. Hij is in 1790 geboren in het Belgische Sint-Martens-Lierde maar deserteert van het Belgische leger naar Gastel. Daar is hij succesvol in de meekraphandel. Sinds 1821 zit Eeman, woonachtig in Het Hof, in de raad.
Een van zijn eerste daden is het opzetten van een burgernachtwacht voor de openbare veiligheid en meerdere rust der inwoners. Wachtlopen doen alle mannen tussen 18 en 60 jaar per toerbeurt van 10 uur ’s avonds tot 5 uur ’s nachts. Een reglement met 26 artikelen wordt opgesteld.
Op 30 november wordt het politiereglement aangepast: herbergen dienen het hele jaar om 10 uur ’s avonds te sluiten.
Het aantal monniken in de Bernardusabdij van Bornhem groeit snel. De eerste paters worden weer uitgezonden. Nu niet naar Gastel, maar naar Val-Dieu in de buurt van Luik.
Johan Thorbecke dient met acht andere liberalen (de Negenmannen) een voorstel tot grondwetsherziening in. Het wordt door de regering verworpen.
Het bankroet van Nederland wordt afgewend door slimme politiek van minister Van Hall en goede banden met de Amsterdamse financiële wereld.
De Nieuwe Rotterdamsche Courant (NRC) is het tweede dagblad van Nederland. Ze brengt snel nieuws dankzij postduiven.
Samuel Morse verstuurt zijn eerste telegram via de elektrische telegraaf.
Predikant William Miller voorspelt de terugkomst van Jezus op 22 oktober. Nu dat niet gebeurt, gaat de dag de geschiedenis in als De Grote Teleurstelling.
De Zweed Gustav Pach vindt de lucifer uit.

HET JAAR 1843

Interieur van de Spaanse kerk; de kruisweg is hierop niet zichtbaar.

Terwijl Johannes de Bie nog in functie is wordt 23 december Petrus Franciscus Eeman tot burgemeester benoemd. Heeft Gastel twee burgemeesters?
De Laurentiuskerk – soms nog Spaanse kerk genoemd – krijgt een eigen kruisweg.
Het ontbreekt de school in Stampersgat aan maten, gewichten en letterborden. Ook de Gastelse school is bouwvallig.
Wederom een ernstige klacht van Polder Heerjansland over natte gronden als gevolg van de hoge waterstand. Boeren worden met de ondergang bedreigd.
Orgeltrapper Thomas Luijten krijgt een vergoeding van 12 gulden per jaar.
Bij het Verdrag van Maastricht wordt de grens tussen Nederland en België vastgelegd. Met name het verloop van de grens in Baarle is ingewikkeld en grillig: soms dwars door huizen heen. Historisch gezien klopt het wel omdat in de late middeleeuwen stukken grond van Baarle deels van hertogdom Brabant en deels van de baronie Breda zijn. Bij het opstellen van het verdrag komt men er niet aan uit.
Als eerste landbouworganisatie wordt de Zeeuwse Landbouw Maatschappij tot bevordering van landbouw en veeteelt opgericht.
De toren van Hervormde kerk in Zaandam stort in: 8 doden onder het puin.
De veerboot op de Merwede tussen Hardinxveld en Werkendam zinkt: 14 mensen verdrinken.
Op 12 december overlijdt Koning Willem I op 71-jarige leeftijd. Zijn stoffelijk overschot wordt bijgezet in de Nieuwe Kerk van Delft.
In Antwerpen wordt de Zoo geopend.
De Thames tunnel in Londen, ’s werelds eerste tunnel onder water, komt in gebruik.
Charles Dickens publiceert A Christmas Carol.

HET JAAR 1842

Arnoldus Schoonen uit Wouw wordt kapelaan van Gastel.
Andrien en zoon Johannis de Meulder krijgen voor 2,60 gulden per jaar opdracht het koperwerk van de brandspuit in geval van spoed meteen te laten werken.
In Bornhem wordt bij het klooster een nieuwe abdijkerk naar het ontwerp van de Antwerpse architect Fransen, gebouwd.
Oudenbosch krijgt pater Willem Hellemons als pastoor; hij geniet zijn opleiding bij de Cisterciënzers in Rome.
Heroprichting van de broederschap van Heilige Rozenkrans in Gastel.
Er wordt een schoolcommissie ingesteld bestaande uit pastoor Van Hal, Petrus Eeman en Jan Mastboom.
Dat de meekrapteelt lonend is bewijst een rekening van boer Govert Bus uit Stampersgat, die op een blok van 11 gemet een opbrengst van 2600 pond per gemet oplevert.
In het stuk ‘Toestand van 1842’ worden de tiendklampen op een rij gezet: De Gorkens, Het Boombosch (met de gelijknamige hoeve), Het Bart van Steenhoefje, Govert Kuystermanshoefje met Klompenhoefje, De Witz, de hoeve van Bart van As (of Van Hassel), de Twee Hoeven of Tiend van den Rolleweg, De Kortenberg of Helle, Kobuykenhoef, De Hoeve van Govert Potters, De Hoeve van Het Domein, De Hoeve van Weduwe Pieter Markus, Maayken Burgten Hoefje, De Hoeve van Jan Moretus, Stampershoeve of De Brandestede, De Hooge Made, De Kleine Bakkershoeve, De Groote Bakkershoeve, St. Elisabeths-Gasthuishoeve of Roelemastestede, Buyzenhoeve, De Angel, De Groote Hoek, Het Standdaarbuitensch Hoekje, De Geer, Het Hol, Het Bosschenhoekje, De Kordewagen, Het Marquisant (na dit jaar gesplitst in a en b). Verder komen daar bij: De zaadtienden van Oud en Nieuw Gastel, de Vlas en Henneptienden, de Mee- en aardappeltienden, de Lammertienden. Het document is opgesteld omdat de tiendrechten publiek verkocht worden en in particuliere handen terecht komen.
Vader Vincentius richt een kostschool in Oudenbosch op met als eerste leerling burgemeesterszoon Johannes Mastboom.
De armoede leidt tot oprichting van de Onderlinge Maatschappij tot verbetering van de toestand van de bewoners van Sint Willebrord.
In Delft wordt de Koninklijke Akademie ter opleiding van burgerlijke ingenieurs opgericht.
Het eerste pilsener bier wordt gebrouwen in het Tsjechische Pilsen.
In Venlo wordt Jocus opgericht, de eerste carnavalsvereniging in ons land.
In Middelharnis wordt Louis Bouwmeester geboren, zoon van een toneelacteur en -actrice.

HET JAAR 1841

Albericus Vermeulen uit Oudenbosch wordt kapelaan van Gastel. Hij is in 1833 tot priester gewijd.
Sybrand Caspar Jan Heerma van Voss komt in de Koelestraat ter wereld. Hij is een zoon van de gemeentesecretaris Ulbo Yetze en diens vrouw Johanna Fercken.
In stukken is melding van een Barlakestove in de Gastelsche polder nabij de dijk. De meekrapteelt en de meestoven zijn een belangrijk bestaansmiddel.
Op de Rucphense hei ligt de nederzetting Het Heike. Deze wat oneerbiedige naam verandert in Sint Willebrord als blijft het in de volksmond Theike en soms ook Klein Amsterdam. Het bestaat nu uit 100 huizen. De grond is onvruchtbaar, onder de Heikemannen en -vrouwen heerst grote armoede.
In België wordt een duel (tweegevecht) bij wet verboden.
De spoorbrug over de Spaarne komt gereed, waardoor de spoorlijn Amsterdam-Haarlem kan worden doorgetrokken naar Leiden.
Oud-koning Willem I treedt in Berlijn in het huwelijk met de katholieke Henriette d’Oultremont de Wégimont. Zeer tot verontwaardiging in protestantse kringen.
Toneelschrijver Pieter Theodoor van den Bergh uit Haarlem laat in zijn stuk De Nichten zijn personages voor het eerst ‘je’ of ‘jij’ zeggen in plaats van ‘u’.
De ongeregeldheden en stakingen onder polderjongens, die de Haarlemmermeer droog maken, zijn voorbij. Er komt loonsverhoging.
De Franse schrijver Honoré de Balzac brengt zijn verzameld werk La Comédie humaine uit.

HET JAAR 1840

Het raadhuis van Roosendaal, waar burgemeester Thomas van Reijsingen wordt geïnstalleerd.

In november valt Adriaan de Nijs bij de Nieuwe Sluis te Stampersgat in het water. Veerknecht Jan van Kaam en rijksbelastingambtenaar Willem van Schilfgaarde springen in een roeiboot en redden de jongen. Als een lijk wordt hij naar het veerhuis gebracht. Uit een verslag: ‘zij smaakten het genoegen het kind met God’s bijstand in leven aan zijn ouders terug te geven.’
Iemand stuurt Gedeputeerde Staten een brief met een voordracht voor een nieuwe gemeentesecretaris. GS wijst het af. Oppositieraadslid Potters ontkent de brief geschreven te hebben. Omdat Heerma van Voss hervormd is, kan er mogelijk tegenwerking geweest zijn.
Hendrika Köhler-Peters fungeert als ‘postbode’: dagelijks gaat ze te voet naar Roosendaal en brengt de brieven voor Gastel gratis mee. Ze wil er eindelijk wel eens een vergoeding voor. Eigenlijk moeten de veldwachters dat doen, maar zij maken er een dagtaak van en dat gaat ten koste van ander werk. De raad beklaagt zich hier regelmatig over.
Stichting van de Oudenbossche Congregatie door pastoor Willem Hellemons om verloedering van de jeugd tegen te gaan vormt het begin van een kostschool, de internaten en Oudenbosch als regionaal onderwijscentrum Saint Louis. Het eerste weeskind is Bernardus Boot uit Etten.
Advocaat Thomas Josephus van Reijsingen, geboren 1796 in Oud Gastel wordt burgemeester van Roosendaal. Hij komt nog geregeld, al pijp rokend, te voet naar Gastel. Van Reijsingen is de eerste Gastelaar, die elders burgemeester wordt.
De Penny Black is de eerste postzegel die wordt gebruikt.
Met een grote vaart boort een meteoriet zich voor de voeten van twee turfstekers bij het Brabantse Uden met een snelheid van 200 kilometer in de grond.
Koning Willem I doet afstand van de troon en verhuist naar Berlijn. Op 28 november wordt zijn zoon Willem II als koning der Nederlanden geïnaugureerd. Het koningshuis is niet zo populair meer omdat het land door de Belgische afscheiding haast bankroet is geraakt. Het inhuldigingsfeest is sober. In Gastel wordt de vlag uitgestoken, driemaal daags de klokken geluid en het raadhuis verlicht.
Het lichaam van Napoleon wordt bijgezet in Hôtel des Invalides in Parijs.
De Schot Kirkpatrick MacMillan ontwikkelt de eerste trapfiets.

HET JAAR 1839

Eerste spoorlijn met stoomlocomotief De Arend.

De volkstelling wijst uit dat de langzaam groeiende gemeente nu 2917 personen telt.
Op 2 november hoort Ulbo Yetze Heerma van Voss dat hij zijn drie functies (kantonrechter, gemeentesecretaris, ontvanger) mag blijven uitoefenen. De raad vindt de dubbelrol kantonrechter-ontvanger nu wel ongewenst. In zijn boekhouding zijn wat verkeerde aanmaningen geconstateerd. De district schout installeert Heerma van Voss.
Veldwachter Olfers bestraft, meermaals op dronkenschap betrapt. Drankmisbruik komt onder politiemensen veel voor. Het is een vorm van afreageren op het zware en gevaarlijke werk.
Klepperman Hendrik Luyten overlijdt, zoon Thomas volgt hem op. De klepperman rijdt de hele nacht zijn ronde en roept elk uur de tijd af. Bij brand wekt hij de burgemeester. Een raadsvoorstel om alleen de bewoners van het dorp in de omslag mee te nemen voor het traktement van de klepperman wordt verworpen. Hij moet de hele gemeente ‘bewaken’.
In Mechelen sticht mgr. Victor Scheppers de Congregatie van de Broeders van Scheppers.
Na negen jaar ‘Vreetoorlog’ verdwijnen de soldaten uit ons gebied, in Londen ondertekent koning Willem I de Belgische afscheiding en erkent daarmee het koninkrijk België. Noord-Brabant wordt een grensprovincie en Limburg komt bij Nederland.
Met de seculiere pastoor Cornelis de Bie breekt Hoeven met de abdij van Sint Bernard als ‘leverancier van pastoors’.
Twee polderopzieners stuiten in de polders van Nieuwenbosch op een doodskist met een lijk (nog in het bezit van tanden) erin.
Klaas van Dis verkoopt in/bij Stampersgat boerderij met landerijen aan Jan Mastboom en heelmeester Josephus van Sprangh.
Op 20 september opent de eerste spoorlijn in Nederland tussen Haarlem en Amsterdam.
Willem Alexander, prins van Oranje, trouwt in Stuttgart met Sophie van Württemberg.
De Leidse hoogleraar Johan Thorbecke publiceert ‘Aanteekening op de Grondwet van 1815’.
Nicolaas Smeets brengt onder pseudoniem Hildebrand het boek De Camera Obscura uit.
Charles Dickens publiceert Oliver Twist.
De Britse natuurkundige Michael Faraday suggereert als eerste de mogelijkheden van fotografie.
In een Amerikaanse krant wordt ‘oll korekt’ voor het eerst afgekort als o.k.

HET JAAR 1838

Het kantongerecht, waar Heerma van Voss kantonrechter wordt, maakt deel uit van het Raadhuis voor de Vrijheid Oudenbosch, gebouwd in 1776.

Ulbo Yetze Heerma van Voss is benoemd tot kantonrechter in Oudenbosch, dat is wettelijk onverenigbaar met zijn functie als gemeentesecretaris van Oud- en Nieuw Gastel. Maar de raad wil hem niet kwijt en verzoekt dringend om dispensatie. Heerma van Voss stelt zelf kastelein Gerard Blankers als waarnemer aan. Blankers heeft dan net Huis van Negotie op de Markt gekocht.
De functie van vrederechter in Oudenbosch wordt dit jaar vervangen door kantonrechter.
Nachtelijke inbraak bij Willem Slooters op Kuivezand. Er worden veertig mans- en vrouwenhemden ontvreemd en drie van de meid. Drie personen verdwijnen na de diefstal in de richting van Klundert, zo wijzen voetsporen van schoenen en klompen uit. Er is kritiek op de ene klepperman, die voor de bewaking van eigendommen niet actief genoeg is.
Burgemeesterszoon Constant de Bie wordt geboren.
In het Bredase begijnhof is de Sint Catharinakerk ingewijd.
Victor Scheppers richt de broederorde van Onze Lieve Vrouw van Barmhartigheid op.
Drie Amsterdammers kopen een stuk grond in de stad en richten Natura Artis Magistra op; de eerste dierentuin op het Europese vasteland.
Het Nederlands recht keert op 1 oktober terug naar het Nederlands: Code civil wordt het Burgerlijk Wetboek. Hierin staat een uitvoerige regeling over het zakelijk recht van de tiendheffing.
Hendrik Conscience publiceert De Leeuw van Vlaanderen over de Guldensporenslag van 1302.
De Schot James Chalmers bedenkt een zelfklevende postzegel.
Victoria van Hannover wordt koningin van het Verenigd Koninkrijk.

HET JAAR 1837

Wereldheer Gabriel Cornelius Aerde uit Nispen wordt kapelaan van Gastel. Drie jaar eerder is hij tot priester gewijd.
Weer moet de kerktoren worden opgeknapt.
C. Slokkers maakt een tekening van Slotje Grimhuijsen.
Rond deze tijd ontstaat de sage van de Hellewagen. Gastelaren, die ’s nachts door de bossen naar hun werk gaan, horen soms hoog in de lucht het vreselijke gedruis van de Hellewagen, maar ze zien niets. De hellewagen komt laag over, er staan geen paarden voor maar er komt rook en stoom uit. Mensen op de wagen vervoeren een doodskist mee.
Ook uit deze tijd stamt het verhaal van de Flodder, de kwelgeest uit drassige Westbrabantse gebieden. De Flodder duikt overal op in drassig gebied, legt zijn klauwen op zijn slachtoffer en laat zich verder dragen. De enige manier om ervan af te komen is bij het uitkleden de kousen kruiselings over elkaar leggen.
De Hollandsche Ijzeren Spoorweg-Maatschappij wordt opgericht met als eerste doel de aanleg van een spoorlijn tussen Amsterdam en Haarlem.
Het eerste nummer van een nieuw tijdschrift De Gids verschijnt, opgericht door Everhardus Potgieter.
Naar aanleiding van de overstromingen vorig jaar stelt Koning Willem I een commissie samen voor de drooglegging van de Haarlemmermeer.
In Breda wordt de Typografische Vereniging Door Eendracht ’t Zaam Verbonden opgericht. Het is de eerste vereniging tot onderlinge bijstand van typografen.

HET JAAR 1836

Het nieuwe Cisterciënzerklooster in Bornhem is gereed, hier zetten de monniken het kloosterleven voort. Het klooster wordt aangekocht.
Pastoor Leonardus Coenen, de laatste Belgische pastoor voor Gastel, overlijdt op 6 april. Hij wordt opgevolgd door geboren Roosendaler en huidige 30-jarige kapelaan Cornelis Gommarus van Hal met als kloosternaam Bernardus. Gabriel Aarde uit Nispen wordt kapelaan.
De hoge waterstand speelt de lage polders onder Nieuw Gastel al zes jaar parten. Desondanks geeft het heemraadschap de voorkeur aan een onbelemmerde scheepvaart op Mark/Dintel. De Gastelse landbouwers in die polder worden met de ondergang bedreigd of zijn dat al.
De korenmolen van Peeters op de Stoof wordt te koop aangeboden.
Abraham Jacobus van der Aa begint aan zijn Aardrijkskundig Woordenboek der Nederlanden. Van der Aa woont momenteel in Breda, waar hij in dienst is van de gouverneur. In het boek staan alle plaatsen in de Nederlanden. Bij Oud- en Nieuw Gastel staat o.m. dat het westelijk grenst aan ‘het Kostverlorendiep, waardoor zij van Steenbergen en Kruisland en Dinteloord en Prinsenland gescheiden wordt.
Een zware novemberstorm teistert het westen van het land. Grote overstromingen, waarbij Amsterdam en Leiden bedreigd worden. Twee mensen komen om.
In Parijs is na dertig jaar de Arc de Triomphe tot stand gekomen. Het object is dertig jaar oud, begonnen als eerbetoon aan Napoleons zege bij Austerlitz in 1806.
Samuel Colt brengt een nieuw wapen uit: de revolver. Hij krijgt patent op de uitvinding en bouwt zijn eerste fabriek in Patterson, New Jersey.
De Deense schrijver Hans Christian Andersen brengt het boek De kleine zeemeermin uit.

HET JAAR 1835

Gastel telt 2650 zielen.
Paus Pius VII verleent op het feest van Sint Laurens een volle aflaat aan het altaar van de Gastelse parochie.
De jonge Robertus van Ommeren wordt tot superior in Bornhem aangesteld, de latere grondlegger van de hernieuwde bloei van het cisterciënzerleven.
Het klooster te Bornhem wordt gekocht, het zwervend bestaan van de Cisterciënzers is voorbij.
Van alle polders in de regio heeft Heerjansland het meest geleden onder wateroverlast. Thomas de Bie wordt aangetrokken om het heemraadschap bij ‘voogdij scheepvaart en prille industrie’ onder te brengen en hij stuurt een request aan de koning om de wateroverlast in de Heerjansland polder en de tegenstrijdige belangen van Breda (meer water!) en Heerjansland op te lossen.
Heelmeester Van Sprangh huwt Petronella Bus.
Victor Scheppers wordt kanunnik van het bisdom Mechelen.
Tussen Brussel en Mechelen rijdt op 5 mei voor het eerst een trein. De eerste op het vasteland van Europa.
Grote stadsbrand New York legt groot deel stad in de as. Twee doden.

HET JAAR 1834

Schilderij De Marteldood van de Heilige Laurentius.

Handboogschutterij Eendracht Maakt Macht wordt bij Place de Meire opgericht. Het is de eerste handboogschutterij in Gastel.
Burgemeester De Bie dreigt schoolmeester Samuel Verhaven met proces-verbaal als blijkt dat hij een leerling aanhoudend kastijdt. Al langer heeft Verhaven een twijfelachtige reputatie.
Paus Gregorius XVI bevestigt nogmaals de volle aflaat op het feest van Sint Laurens.
Het schilderij van de marteldood van de Heilige Laurentius, gemaakt door P. Verhagen, komt in de sacristie te hangen.
Bredanaar Antonius de Kroes wordt kapelaan van Gastel.
Op 9 augustus wordt de latere burgemeester Henricus Mastboom geboren.
De Bredase advocaat Jacobus Mastboom en Gastels bierbrouwer Jan Mastboom verkopen na de dood van Pieter Mastboom diens oude brouwerij Het Anker in Oudenbosch.
In Belgie wordt een wet tot het oprichten van een nationaal spoorwegennet uitgevaardigd met de bedoeling 400 kilometer spoor aan te leggen.

HET JAAR 1833

De verwaarloosde abdij van Hemiksem is als rasphuis voor 1400 delinquenten ingericht. Onmogelijk voor de kloosterlingen om terug te keren. De abdij van St. Bernard (gesticht in 1237 te Vremde en in 1246 naar Hemiksem verplaatst) wordt in een leegstaand Engels Dominicanenklooster te Bornhem eindelijk opnieuw gesticht. Vincentius de Clercq is er de eerste abt.
In Rome wordt een brief van de Congregatie der Propaganda Fide opgesteld ter bevestiging dat de Cisterciënzers de parochies Gastel, Hoeven, Oudenbosch en Wouw bedienen. (pag. 125)
Roosendaler Robertus van Ommeren wordt kapelaan van Gastel.
Oprichting broederschap van St. Franciscus in Gastel.
Hoge waterstand in de Mark, waardoor polders blank blijven en grote verliezen voor landbouw. Gastelse kapelaan Seraphinus Timmermans wordt pastoor van Hoeven. Eerst vernoemde lid van het Gastelse Zanggezelschap is Johannes de Meulder, zoon van loteling Andries de Meulder.

HET JAAR 1832

Het leger laat vanwege de droge zomer grote stukken land met zout zeewater onderlopen. Op 10 mei is Heerjansland door de onlusten nog steeds met water belast: klaagzang polderbewoners wordt niet gehoord.
De cholera heerst in Gastel.
Het kadaster wordt ingevoerd ten behoeve van de vaststelling van de grondbelasting.
Vanuit Varkensweg naar Gastelschen Dijk ligt daar het bootjesveer van tapper Johannes Jacobs. Na een borreltje via het voetpad door de gorzen naar het veertje.
Geboren Roosendaler (Cornelis Gommarus) Bernardus van Hal wordt kapelaan van Gastel. Ook Petrus Potters uit Heerle wordt hier kapelaan.
Veldwachter Köhler vraagt traktement van tweede veldwachter erbij.
Vermaard schilderij ‘kerk en pastorie der gereformeerden te Oud Gastel nabij Oudenbosch’ gedateerd op 17 maart.
Kerkbestuurder/penningmeester Anthony Horsten overlijdt, Nicolaas van Mechelen neemt zijn taken over.
Herberg Kuivezand krijgt de naam Het Groene Woud mee.
Victor Scheppers wordt in Mechelen tot priester gewijd.

HET JAAR 1831

Bij de Belgische Opstand wordt op 18 april de polder Heerjansland onder water gezet. Het hele jaar blijft ze onder water staan; veel veldvruchten gaan verloren. Het Heemraadschap bedingt wel dat gronden terug in haar bezit komen als ze niet meer voor oorlogsdoeleinden nodig zijn.
Burgemeester De Bie vraagt om Rijkshulp. Hij is ook lid van de Provinciale Staten en gaat veelal te voet naar Den Bosch. Dat is een tocht van drie dagen heen en drie dagen terug.
Veldwachter Jan Cathalonië (die zijn felle hond later thuis liet) krijgt eervol ontslag. Holleboom, een andere veldwachter, overlijdt.
Om de Belgische Opstand te onderdrukken belegt koning Willem I een Tiendaagse Veldtocht (2-12 augustus). Ook in Gastel liggen lang soldaten ingekwartierd. Bekend is de mars van Willemstad naar Gastel door 500 militairen (mobiele schutterij) onder commando van Pieter van Coursel, die onderweg collecte houden voor een brandend huis. In Gastel verblijft hij in de pastorie van de dominee. Burgemeester De Bie is vol lof over het gedrag van de soldaten.
Nog zonder klooster, maar wel komen er drie novicen bij de Bernardijnen: Bernardus van Hal, Robertus van Ommeren en Wilhelmus Hellemons.
Jonkheer Gevers van Endegeest maakt vanaf 1831 veldtekeningen in de regio, waaronder een pentekening van pastorie en kerk.
Een ontploffing van kruitmagazijn De Stoelemat zorgt in Bergen op Zoom voor 19 doden, 41 gewonden en grote schade.
Het Nationaal Congres in Brussel kiest aanvankelijk Lodewijk van Orleans tot koning der Belgen. Zijn vader verhindert dat. Daarop wordt Leopold van Saksen Coburg koning. Kort daarna begint de Tiendaagse Veldtocht. Bij de Slag om Hasselt sneuvelen 700 soldaten, in Leuven krijgen de Belgen steun van Frankrijk en accepteert kroonprins Willem de wapenstilstand.
Marineofficier Jan van Speijk blaast in de haven Antwerpen zijn boot vol munitie op teneinde te voorkomen dat het schip in Belgische handen komt: ‘dan liever de lucht in!’
Het Frans Vreemdelingenlegioen wordt opgericht.
De optische telegraaf van Antoine Lipkens maakt het mogelijk snel berichten van Den Haag naar het hoofdkwartier van prins Willem in Breda te sturen.
Historicus/advocaat Willem Bilderdijk overlijdt.

HET JAAR 1830

Het jaar van de afscheiding van de zuidelijke Nederlanden en de vorming tot koninkrijk België. Veel soldaten zijn ingekwartierd in Gastel. Zij hebben niks te doen, daarom gaat deze periode ook de Vreetoorlog heten.
Het Voorlopig Bewind roept op 4 oktober de Belgische onafhankelijkheid uit. Twaalf dagen later doet kroonprins Willem hetzelfde. Op 3 november wordt het Nationaal Congres voor de nieuwe staat verkozen.
De Belgische omwenteling betekent wel dat er nieuwe vrijheid voor het stichten van kloosters komt.
De barre winter komt op 8 februari met een dooi-aanval op zijn eind.
Veldwachter Gerrit Bunck wordt op 30 december op de Langenberg om het leven gebracht door een stroper. Hij wordt doodgeslagen met een geweer dat kennelijk niet afgaat. De haan zit nog in de pan waarop wat kruit ligt. Ondanks grondig onderzoek door burgemeester De Bie wordt de zaak nooit opgelost. Gastel heeft toch al een slechte reputatie: vechten met het mes is er zo populair dat elke man een kruis op het gezicht draagt, de pastoor incluis.
De vette-beestenmarkt wordt voortaan van 11 november verplaatst naar de derde dinsdag in september. De magere-beestenmarkt blijft in april.
De hervormde Louis Auguste Joseph de Salengre overlijdt. Hij is met zijn vrouw Anna Antonetta Plevier – dochter van de vorige eigenaar Willem Plevier – de laatste bewoner van Slot Grimhuijsen. Zijn weduwe vertrekt naar Gouda en verkoopt Grimhuijsen ter afbraak.
De verhoudingen tussen Gastelse katholieken en protestanten zijn opnieuw niet best. Als de nieuwe dominee Ahasverus de Rooy op 4 april wordt bevestigd, verzoekt burgemeester De Bie de commandant der marechaussee om twee manschappen de bevestiging bij te laten wonen teneinde ‘de goede orde te helpen handhaven’.
De nieuwe kapelaan is Petrus Potters uit Heerle.
In Hoeven klaagt hoofdonderwijzer Koopmans over de slechte staat van de school, maar de burgemeester zegt dat zolang Koopmans’ voorganger Franken nog leeft en pensioen van de gemeente trekt, er niks gebeurt.
Koning Willem I schaft de Taalwetten af; het Nederlands is niet langer officiële taal in de Zuidelijke Nederlanden.
Eerste trein met passagiers tussen Liverpool en Manchester. Op de openingsrit doodt de stoomlocomotief een overstekende Britse parlementariër.

HET JAAR 1829

Koning Willem I maakt een rondreis door de Zuidelijke Nederlanden; een man benadert hem met een petitie.

In het gemeenteverslag verzet het gemeentebestuur zich tegen mogelijke plannen van samenvoeging met andere gemeenten.
Oud en Nieuw Gastel telt 2613 zielen en heeft een uitgestrekt gebied. Dat moet dienen als bewijs van zelfstandigheid
In bevolkingsregisters komt de naam Nieuw Gastel als wijk voor.
Het rijksbelastingenkantoor Stampersgat wordt afgebroken en met het materiaal is de school hersteld.
Mr. Theodoor Jan baron Roest van Alkemade, weduwnaar van Margareta van Wassenaer en gedurende enige tijd Hofbewoner, maar ook kamerheer van koning Willem I overlijdt te Den Haag. Wederom klaagt de Gastelsche Polder bij het heemraadschap over wateroverlast.
Petrus Eeman treedt toe tot bestuur heemraadschap Mark en Dintel, waar lang problemen waren met de boekhouding van de met de noorderzon vertrokken secretaris-penningmeester P. Detmers.
De graven van de heren en markiezen van Glymes worden overgebracht van het Markiezenhof naar OL Vrouw Hemelvaartkerk op de Bergse Markt.
Bij strenge vorst wordt het tarief voor een graf delven verdubbeld: het is dan twee keer 75 cent. Bij een uitvaart kost twee keer luiden met drie klokken 5,30 gulden. Alles minder is goedkoper.
Koning Willem I wordt tijdens een rondreis door het zuiden van zijn koninkrijk vooral in kleine plaatsen enthousiast ontvangen. Het is een geruststelling nu de aanhang voor het monsterverbond in de zuidelijke Nederlanden groeit.
In Brugge wordt met het ‘constitutioneel banket’ het vertreksein gegeven voor de anti-Hollandse opstand. De sfeer wordt grimmiger.
In het Koninkrijk der Nederlanden wordt voor het eerst een volkstelling uitgevoerd.
Koning Willem I richt de Hofkapel op, ’s lands eerste beroepsorkest.
In Italië wordt de eerste accordeon gebouwd.

HET JAAR 1828

De eerste rechterlijke stukken van de gemeente Oud en Nieuw Gastel worden overgedragen aan de rechtbank.
Voor het eerst vertrekt een Gastelse dominee, Jan Willem Ermerins, vroegtijdig naar een andere gemeente namelijk Sirjansland.
Molenaar Johan Baptist Peeters overlijdt, zoon Daniel neemt de molen op de Stoof over. Peeters is ook schepen geweest. Daniels broer Henricus Peeters verhuist met zijn gezin naar Breda waar hij als chirurgijn verder gaat.
De nieuwe sluis werkt wel, maar toch heeft de Nieuw Gastelsche Polder reden tot klagen: van de bepaling dat de Mark, zelfs bij hoog water, steeds vijf palm onder AP zou worden gehouden, wordt nu al afgeweken.
Het kerkhof aan de Marktzijde van de kerk – ‘gelegen op een verheven plaats omring met een stenen muur van twee ellen’ – wordt voor vijf jaar gecontinueerd.
De Nederlander Casparus van Houten vindt, vanuit oplosbaar cacaopoeder, de chocolade uit.
In de Zuidelijke Nederlanden sluiten de katholieken een monsterverbond tegen de liberalen; het begin van oppositie tegen koning Willem I.
In Breda wordt de Koninklijke Militaire Academie opgericht.
In Sluis wordt Johan Hendrik van Dale geboren.
Oostenrijks componist Franz Schubert sterft na het schrijven van 1000 stukken al op 31-jarige leeftijd, ingewijd door prins Frederik der Nederlanden. Hij is de tweede zoon van koning Willem I.
Het eerste nummer van het Algemeen Handelsblad komt van de pers.

HET JAAR 1827

Apostolisch vicaris Joannes van Hooydonk.

Joannes van Hooydonk uit Ginneken is benoemd tot apostolisch vicaris van Breda als opvolger van Adrianus van Dongen. Hij speelt een grote rol in de latere strijd tussen de regulieren en seculieren en vindt al snel dat de cisterciënzers uit de zielzorg verwijderd moeten worden. Herstel van de kloosterorde blijft uit nu er een concordaat tussen Paus Leo XII en het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden is getekend.
De kerk van Wouw is weer eigendom van Bernardusabdij, de fraaie koorbanken (koorgestoelte) uit Hemiksem krijgen een plaats in de Wouwse Lambertuskerk. Jarenlang zijn ze opgeslagen in een schuur in Oud Gastel.
De hernieuwde sluizen bij Dintelsas zijn wederom klaar, het pronkstuk van heemraadschap Mark en Dintel. Het openingsfeest op 28 mei is in bijzijn van de gouverneur van de provincie Hyacinthe van der Fosse. Er is veel volk op de been en de muziek komt van ‘de liefhebberen van muziek uit Gastel’ oftewel Gastels harmonie. Hiervan is Ulbo Yetze Heerma van Voss oprichter/voorzitter. Van Der Fosse legt de eerste steen.
De weduwe Johanna van Voss-Vogel verlaat het Hof en gaat bij een dochter inwonen in Roosendaal. Daarop koopt de Vlaamse koopman Petrus Eeman Het Hof.
De provincie benoemt voor Gastel plaatselijke keurmeesters, die toezicht houden op de meekrapteelt en -verwerking.
In november opent het Kanaal van Gent naar Terneuzen, een Hamburgs zeeschip vaart er als eerste door.
In Roermond wordt Pierre Cuypers geboren.
De Duitse componist Ludwig van Beethoven overlijdt op 56-jarige leeftijd. Hij is al lange tijd doof. Zijn laatste woorden zijn: ‘Applaudisseert mijn vrienden, de voorstelling is voorbij!’
In Tilburg gooien arbeiders de ruiten in van de spinnerij van Pieter van Dooren, omdat hij een stoommachine heeft aangeschaft.

HET JAAR 1826

Op 29 mei komen drie afgevaardigden van Gedeputeerde Staten naar Gastel met de mededeling dat het rekest aan de koning om geen 1000 gulden ‘Franse achterstand’ op de begroting te zetten, is geweigerd. De gemeenteraad blijft weigeren, waarop alle raadsleden op staande voet zijn ontslagen. De raad laat even zijn tanden zien, maar veel levert dat niet op.
De nieuwe raadskandidaten zien een hernieuwde rol ook niet zitten, waarna op 22 december de oude raad is herbenoemd. In de eerste vergadering is een begin gemaakt met het afhandelen van oude vorderingen, zoals dat gewenst wordt door de provincie.
Problemen ook bij het heemraadschap, waar penningmeester Carel de Buck er met de kas vandoor is, waarop het hele bestuur de laan uit wordt gestuurd.
Als nieuwe dominee wordt Jan Willem Ermerins bevestigd. Hij is afkomstig van de hervormde gemeente Vrouwenpolder.
Adrianus van Dongen, eerste apostolisch vicaris van bisdom Breda overlijdt op Bovendonk te Hoeven.
De eerste meestoof wordt opgericht op Stampersgat. Vanuit het dorp gaan enorme transporten met meekrap over water naar Rotterdam, waar onder meer Petrus Eeman succesvol handelaar is. De meestoof levert 72 vaten onberoofde (donkerrode) poeder, vijf vaten krap, drie vaten gewone en 28 vaten mul. De meestoof in Stampersgat is een coöperatie van landbouwers.
Er is een publieke verkoping van Het Hof in de herberg van Anthony Horsten, maar er wordt te laag geboden.
De eerste kadastrale kaarten van Oud en Nieuw Gastel verschijnen.
Op 24 augustus, de verjaardag van koning Willem I, wordt de Zuid-Willemsvaart tussen Den Bosch en Maastricht in gebruik genomen.
Bij Waterloo is een heuvel opgericht en als monument een leeuw gebouwd ter herinnering aan de laatste veldslag van Napoleon.
De eerste foto op een geasfalteerde plaat wordt gemaakt door de Fransman Joseph Nicéphore Niépce. Het vergt een belichtingstijd van acht uur.
John Adams en Thomas Jefferson zijnde de tweede en derde president van de Verenigde Staten sterven bij toeval allebei op 4 juli, nota bene op Independence Day.

HET JAAR 1825

In juli overlijdt op Het Hof oud-burgemeester Johan Christoffel Van Voss (68). Hij is houtvechter van het 1e district Noord-Brabant en vrederechter in het kanton Oudenbosch. Van Voss laat een weduwe en vijf volwassen kinderen na. Neef Ulbo Jetze Heerma van Voss volgt hem op als vrederechter van Oudenbosch. Burgemeester Johannes de Bie huwt Maria Borrewater, nicht van zijn stiefmoeder.
Dominee Ecoma vraagt vanwege zijn afnemende gezondheid na 43 jaar dienst emeritaat aan als predikant in Gastel. Nog voordat hem dit wordt verleend, sterft hij op 1 december. De consulent herdenkt hem in de raadsvergadering van 11 december met ‘hij was een goed man!’
De titel van schout wordt afgeschaft en die van burgemeester definitief ingevoerd: op 14 augustus is Johannes de Bie bij Koninklijk Besluit benoemd. Hij reikt kort daarna heelmeester Abraham van den Bergh een gouden medaille van de provincie uit wegens het bevorderen van de koepokinentingen. Veel Gastelaren zijn als de dood voor inentingen.
Het pontveer van Stampersgat brengt 420 gulden pacht op.
Gastel telt 2254 zielen.
Stormvloed van 3 t/m 5 februari met grote schade aan de Zuiderzeekust. Polder Heer Jansland loopt – door snelle maatregelen – geen noemenswaardige schade op. Bij de stormvloed komen 800 mensen om. Er komt een landelijke commissie voor hulpgelden.
Begraafplaatsen krijgen een schijndodenhuisje op het kerkhof, in Gastel ‘dooie kotje’ genoemd.
Hernieuwde bestuursreglementen ten plattelande Brabant worden ingevoerd: koning Willem I krijgt meer invloed op lokaal bestuur. Bovendien raakt de protestantse koning in conflict met de Rooms-Katholieke kerk in de zuidelijke provincies. Hij laat klein seminaries sluiten en bemoeit zich met bisschopsbenoemingen.
Het armenweeshuis te Amsterdam gaat dicht. De wezen worden naar Veenhuizen gestuurd.
De eerste stoomtrein met passagiers rijdt tussen het Engelse County Durham en Darlington.

HET JAAR 1824

Het klepklokje van Andreas van der Geyn.

Koninklijke machtiging van Willem I voor de herdichting van de rivier Mark en Dintel en voor het sluiten van een lening hiervoor: begroot op 6 ton tegen 4,5 procent rente.
De restauratie van de Laurentiuskerk wordt ‘feestelijk’ afgerond met de plaatsing van een klepklokje in de dakruiter. Op de klok staat de tekst ‘Andreas van der Gheyn me fundit Lovanii anno 1824’. Van der Gheyn stamt uit een Mechels en later Leuvens klokkengietersgeslacht.
Het herstel van de Laurentiuskerk is net op tijd voltooid, want van de Nederlandse regering mag er zonder toestemming van de rijksoverheid geen kerk meer gebouwd of verbouwd worden. Het tijdperk van de Waterstaatskerken treedt in.
Op initiatief van koning Willem I wordt de Nederlandsche Handel-Maatschappij opgericht.
Na de Koloniën van Weldadigheid in de Drentse veengebieden wordt nu ook in het dichterbij gelegen Merksplas bij Hoogstraten een onvrije kolonie voor bedelaars en onmaatschappelijken gesticht. Vanaf dat moment stuurt Gastel haar landlopers richting Merksplas-kolonie.
De Franse koning Lodewijk XVIII overlijdt. Hij is tien jaar aan de macht geweest met een korte onderbreking: de Honderd Dagen van Napoleon.
Dit jaar lijden 17 schepen schipbreuk aan de Hollandse kust, maar er is gebrek aan reddingswerkers. Bijgevolg wordt de Noord- en Zuid-Hollandsche Reddingsmaatschappij opgericht.
Het 80 kilometer lange Noordhollandsch Kanaal wordt geopend.
Ludwig van Beethoven brengt zijn 9e symfonie uit.
Ernst Anschütz schrijft het kerstlied O Tannenbaum.

HET JAAR 1823

Wederom een strenge winter: in januari is het gemiddeld min 7 graden in Nederland.
Op 2 maart wordt Johannes Christiaan Antonius de Bie, de oudste zoon van Thomas, als nieuwe schout/burgemeester geïnstalleerd.
Anthony Horsten en Francus Landmeeters worden de assessoren in het gemeentebestuur.
Gemeentesecretaris Ulbo Yetze Heerma van Voss wordt nu ook gemeenteontvanger als opvolger van J. Gerards Theesing die naar elders verhuist en ontslag neemt. Korte tijd is C. Herselman waarnemer, waarna Heerma van Voss de taken overneemt.
De Gastelse winkeliers voeren de nieuwe maten en gewichten in, klanten willen echter liefst de oude handhaven. Ze dreigen anders elders boodschappen te doen.
Het Burgerlijk Armbestuur keert 1200 gulden aan steun uit aan 266 Gastelaren. De regering vraagt of ook Gastel wezen en vondelingen heeft, die naar de Koloniën van Weldadigheid gestuurd kunnen worden om tegen kost en inwoning te werken voor de staat. Voor opname in de Kolonie moest 22,50 gulden betaald worden. Niemand krijgt zoveel van het Gastels Armbestuur, dus niemand gaat. Enkel wat landlopers en zwervers worden erheen gezonden.
Jonge wezen worden tot hun zesde jaar bij bloedverwanten uitbesteed. Zij krijgen soms wat kleding. De boeren houden de kinderen tot hun dertiende jaar aan, daarna verdienen ze en komen niet ten laste van de openbare kas. Openbare instellingen springen bij als de particuliere caritas het niet meer aan kan.
De kadastrale atlas Roosendaal van de landmeters Fritsen en Knaap verschijnt.
Hendrika Hofhuis moet vanwege verdenking van hekserij de waterproef ondergaan in buurtschap Deldenerbroek (ze zal de laatste zijn).
De Leidse studenten Jacob van Lennep en Dirk van Hogendorp maken een voetreis door Nederland en houden een dagboek bij. In Breda worden ze geconfronteerd met het katholicisme.
Het eerste stoomschip De Nederlander wordt te water gelaten in Capelle aan den IJssel.
Koning Willem I stelt een regelmatige scheepvaartverbinding tussen Rotterdam en Antwerpen in.

HET JAAR 1822

Op grond van de Maatschappij van Welstand verdwijnt op den duur het slot Grimhuijsen en komt boerderij Het Slot.

Reeds een jaar na zijn aanstelling overlijdt op 30 december schout/burgemeester Leonardus Timmermans op 52-jarige leeftijd. Het raadslid Anthony Horsten wordt als provisioneel schout aangesteld.
Voor het eerst mag Adrianus van Dongen, de apostolisch vicaris van Breda in Gastel het vormsel toedienen. Van Dongen woont sinds een aantal jaren op Bovendonk vanwege gezondheidsredenen.
De raad stelt het ‘regelement en ordonnantie op den brand dezer gemeente’ vast. Nog te vaak ligt het brandgevaar op de loer.
Op initiatief van dominee Van Heusden uit Hilvarenbeek wordt in Breda door enkele notabelen de Maatschappij van Welstand met als doel het protestantisme in Brabant op te vijzelen. Ze kopen grond en boerderijen op o.m. op de plaats waar het gesloopte slot Grimhuijsen inmiddels vervangen is door een boerderij.
Nabij Standdaarbuiten is in een sloot een babylijkje gevonden. Drie maanden later bekent dienstmeid Maria Dijkers tegenover de schout een miskraam te hebben gehad en eerder ook bevallen van twee kinderen, die ze in de tuin heeft begraven. Schout Adrianus Santbergen is zo ontdaan dat hij hoopt dat het ‘recht hier doet gelden’. Het vonnis van het Hof van Assisen in Den Bosch luidt: ‘wurging door de koorden’.
In Amsterdam opent Anton Sinkel zijn eerste manufacturenwinkel. Voor het eerst worden stoffen geëtaleerd en gelden vaste prijzen.
De Kamer voert de Tariefwet in; een compromis tussen de belangen van het noorden en het zuiden.
Koning Willem I stelt het Nederlands als landstaal ook in Brussel en Leuven verplicht.

HET JAAR 1821

Johan Christoffel van Voss doet afstand van het ambt als schout, omdat die functie niet langer verenigbaar is met dat van vrederechter in Oudenbosch. Zijn opvolger is Leonardus Timmermans, gewezen schipper uit Roosendaal en al enige tijd gemeenteontvanger.
Burgemeester Timmermans wijst veldwachter Jan Catalonië op klachten van inwoners over zijn agressieve hond. De veldwachter zegt met zijn blaffende assistent juist eerbied en respect voor de wet af te kunnen dwingen. Een schorsing van vier weken wordt door de raad tegengehouden.
De gronden van de voormalige schuurkerk zijn door mr. Van Trier de Tiège in erfpacht aan pastoor en kerkbestuur overgedragen. Het gaat om het vroegere kerkpad dat van de Dorpsstraat naar de schuurkerk leidde.
De Laurentiuskerk wordt opgeleverd. Het Godshuis is grotendeels gerestaureerd voor 15.688 gulden, de steigers worden na afloop verkocht. Het bedrag is lager dan begroot.
Bij de hervormden wordt voor het eerst een kerkvoogd benoemd: Ulbo Yetze Heerma van Voss, tevens gemeentesecretaris.
De raad klaagt dat het voor post aangewezen is op het postbijkantoor Oudenbosch in plaats van Roosendaal. Dat scheelt een halve of hele dag vertraging.
In Utrecht wordt een veeartsenijschool geopend.
Heusden wordt ontmanteld als vestingstad.
Op 5 mei sterft op het eiland Sint Helena op 51-jarige leeftijd Napoleon van Bonaparte, ex-keizer in ballingschap.

HET JAAR 1820

In juni wordt Johan Christoffel van Voss officieel tot schout benoemd.
De Gastelse kerktoren is eindelijk hersteld na periode van zware verwaarlozing. Ook is een nieuwe dakruiter geplaatst.
Er is gedoe over de herstelbetalingen van oorlogslasten uit de jaren 1809 en 1801, de zogeheten ‘Franse achterstand’. Voor het leveren van materialen en manschappen aan Napoleon zouden de vorderingen door het Rijk worden overgenomen. Gedeputeerde Staten legt de gemeente Oud en Nieuw Gastel een ‘buitengewone belasting’ van 1000 gulden op, zodat de oude vorderingen voldaan kunnen worden. De Gastelse raad weigert deze jaarlijkse omslag, omdat inwoners dan feitelijk zichzelf moeten betalen. Raadsleden reizen er voor naar de koning in Brussel om de kwestie op te lossen.
Veldwachter Warmoeskerken overlijdt. Tot veldwachter wordt Gerrit Bunck uit Breda benoemd. Gastel heeft op de Markt twee pompen (de grote en de kleine) en een put op het Moleneind.
Bierbrouwer Petrus Mastboom van het Bourgondisch Kruis overlijdt op 76-jarige leeftijd.
Het wachthuis van Stampersgat komt voor 200 gulden te koop te staan ter dekking van de kazernering der marechaussee.
Watersnood Alblasserwaard, zo’n 1300 vierkante kilometer komt onder water te staan.
In Frankrijk wordt het eerste roestvrij staal geproduceerd.
De Britse zeevaarder Edward Bransfield zet als eerste mens voet op Antarctica.
Hendrik Tollens schrijft het boek De overwintering der Hollanders op Nova Zembla.
De Naald van Waterloo wordt opgericht nabij paleis Soestdijk.

HET JAAR 1819

In het eerste jaarverslag van burgemeester Johan Christoffel van Voss staat dat de gemeentenaam weliswaar Oud en Nieuw Gastel is, maar slechts een ‘blote toevoeging’ omdat daar geen dorp meer is.
Oud-pastoor en prior van de abdij Johannes Lippens overlijdt op 31 oktober.
Een nieuw restauratieplan voor de kerk komt al uit op 26.000 gulden. Het domein wil het herstel gefaseerd laten doen, maar daar is het kerkbestuur op tegen. Bovendien wil de aannemer zijn steigers geen drie jaar laten staan. Er wordt dan toch maar aan begonnen.
Een dronken Roosendaler (Kalfsdonk) wordt op de Gastelse kermis met veel moeite in de boeien geslagen, zelfs burgemeester Van Voss helpt mee. Nuchter mag hij de volgende dag naar huis.
Jan Catalonië is de nieuwe veldwachter, hij heeft steeds zijn valse, agressieve hond bij zich. Bestuursreglementen ten plattelande Brabant worden van kracht en goedgekeurd door koning Willem I. Er komt onder meer een districtsschout in Roosendaal te weten meester G. Panneboeter, die oppertoezicht houdt over 17 gemeenten.
Rentmeester Cornelis Huygens verkoopt namens baron Van Motman aan de Roosendaalse notaris Petrus van Vucht ‘den aanwas tegen den Ever van den Duerlegt in de kwartiere Kalsdonk tegen de limiete van Gastel, genaamd de Kapelberg.’
Gijsbert Karel van Hogendorp wordt zijn rang als staatsman ontnomen door koning Willem I. Van Hogedorp, ook wel de stichter van het koninkrijk genoemd, verwijt Willem I te solistisch optreden en voert volop oppositie.
In Scheveningen opent het eerste badhuis.
In Leiden wordt de studentenvereniging Minerva opgericht.
In Birmingham wordt de straatverlichting vervangen door gaslicht.

HET JAAR 1818

De school aan de Dreef waar Samuel Verhaven schoolmeester wordt.

Johan Christoffel van Voss wordt ‘provisioneel fungerend burgemeester’ genoemd.
Samuel Verhaven, 33-jarige onderwijzer aan een weeshuis in Gouda, wordt aangesteld als schoolmeester in Gastel.
Veldwachter Jan Exel moet met geweer op de rug en sabel op de zij een deserteur naar Breda brengen, maar in plaats daarvan bezoekt hij herbergen in Hoeven waar hij stomdronken zijn daar ontsnapte deserteur kwijtraakt. Exel beweert bij terugkeer dat hij zijn gevangene netjes heeft afgeleverd in Breda. Hij wordt op staande voet ontslagen.
Pastoor Bernadus de Launay overlijdt op 14 februari. Zijn opvolger is Leonardus Coenen geboren te Zoutleeuw en naar later blijkt de laatste Belgische pastoor voor Gastel. Coenen komt vanuit Wouw, waar hij kapelaan is geweest.
Het eerste kerkorgel voor de Laurentiuskerk wordt aangeschaft. Het is afkomstig uit de Sint-Bernardusabdij van Hemiksem. De kerk raakt overigens steeds verder in verval: de stenen van de toren vallen op het dak van het gemeentehuis, waar de vroedvrouw inwoont nota bene. Het kerkbestuur is al 7000 gulden ingeteerd, dus restauratie is een lastig verhaal.
Thomas de Bie en Frans Landmeters nemen zitting in een Koninklijke Commissie, die samen met het heemraadschapsbestuur belast wordt middelen te vinden voor de herdichting van Mark en Dintel.
Bij Koninklijk Besluit wordt het Nieuw Amsterdams Peil (NAP) de officiële peilhoogte.
Generaal Johannes van den Bosch richt de Maatschappij van Weldadigheid op. Op 29 oktober arriveren de eerste gezinnen in de Drentse veenkolonie Frederiksoord.
De tekst ‘Stille Nacht’ van een Oostenrijkse priester wordt door organist Franz Gruber op melodie gezet.
De Nederlandse patriottenleider Herman Daendels sterft aan malaria aan de West-Afrikaanse Goudkust.

HET JAAR 1817

Kaart van Stampersgat door Johannes Baptist Adan.

Het salaris van burgemeester Van Voss gaat naar 317 gulden per jaar. De veel meer verdienende schoolmeester Van Kalmthout krijgt op zijn 66e ongevraagd ontslag. Net als veel inwoners wil burgemeester Van Voss de man kwijt omdat hij slecht orde kan houden. Er zijn ouders die zelf willen ingrijpen omdat Van Kalmthout de nieuwe methode van decimaal rekenen niet wil toelaten. Zijn pensioen is 100 gulden van het rijk en 200 van de gemeente. Dat laatste wordt gekort op het traktement van zijn opvolger.
Op de kermis van Gastel gaat het er nooit zachtzinnig aan toe. Daar ontlenen de dorpsbewoners hun bijnamen bekkesnijers, schreeuwers (veel te verteren en daarom het hoogste woord), kruikezeikers en kweekers aan. In buurdorp Oudenbosch zijn het kakkeduten, naar een vogeltje dat z’n eigen naam roept.
Landmeter Johannes Baptist Adan tekent in opdracht van dijkgraaf Thomas de Bie van Mark en Dintel een kaart van Stampersgat. Het heeft te maken met de bouw van een tweede sluis. Ook de door Pieter Andries van Mattemburgh opgerichte meestoof staat op de kaart.
Bovendonk in Hoeven wordt uitgebreid vanwege het groeiend aantal priesterstudenten.
De dorpen Dongen en Oosterhout worden getroffen door een windhoos.
De Nederlandse dichter Hendrik Tollens schrijft het volkslied Wien Neêrlands bloed.
De wet op octrooien wordt in Nederland ingevoerd.
Hongeroproer in Europa vanwege misoogsten als nasleep van de extreem koude zomer van 1816. Winkels in Rotterdam worden geplunderd op zoek naar voedsel.
In Workum wordt de eerste spaarbank van Nederland geopend.
De eerste koperen cent wordt geslagen.

HET JAAR 1816

Abt Remigius Bauwens overlijdt. Gastels pastoor Lippens wordt tot prior aangesteld van de nog resterende kloosterlingen. Bovendien wordt Gastel de bewaarplaats van de schatten uit het klooster: het koorgestoelte en abdijorgel, schilderijen en boeken.
Als pastoor voor Gastel komt Bernardus de Launay (uit Opwijk) die vanwege zijn anti-Napoleontische houding al eerder is ontslagen in Loenhout. Vincentius de Clercq, geboren te Eeklo wordt kapelaan in Gastel, later eerste abt Bornhem.
Oprichting broederschap van de H. Rozenkrans in Gastelse parochie.
Aarzelend wordt met het herstel van de verwaarloosde Laurentiuskerk begonnen: de toren lag geheel open. Herstelkosten 12.000 gulden. Het idee is een houten zoldering in plaats van een stenen gewelf. De kerk komt in de steigers te staan.
Burgemeester Van Voss is streng voor de gevangenen. Hij adviseert de officier van justitie een veroordeelde in de isoleercel op te sluiten in plaats van de grote zaal, die ook wel ‘Groot Seminarie’ genoemd wordt.
Van Voss is kritisch op het Gastels onderwijs. Hij vindt de meester van Stampersgat beter dan de meester van Kalmthout; Gastelse kinderen zijn zelfs bereid een uur te moeten lopen!
Om gezondheidsredenen verhuist apostolisch vicaris Adrianus van Dongen van Breda naar Bovendonk Hoeven. Daar begint ook een priesteropleiding.
Het is een nat jaar: de Hoevense Sint Maartenspolder en Beaumond Polder verzoeken bij koning Willem I om het heemraadschap de rivieren te laten afsluiten.
Baron Thomas Roest van Alkemade, destijds in Gastel getrouwd met Jacoba van Wassenaer, wordt kortstondig burgemeester van Den Haag.
Klimatologisch wordt 1816 wel het jaar zonder Nederlandse zomer genoemd. Er valt zelfs sneeuw in juli.
Kroonprins Willem Frederik trouwt in Sint-Petersburg met Anna Paulowna, zuster van de tsaar.
In Rome gaat De barbier van Sevilla van Gioachino Rossini in première.

HET JAAR 1815

Verkeer over water gaat nog steeds niet vanzelf: bij het Lindenburgs/Gastels Veer ligt een roeischuit, bij Stampersgat een pont. Het Lindenburgs veer ontleent haar naam aan de oude hoeve Lindenburg in Kruisland. De legende gaat dat er op de grote vijver voor de boerderij ’s nachts een rimpeling op het water komt. Dan komt Madame Falala uit het water op. Op een wit paard rijdt ze drie keer rond de vijver en dan verdwijnt ze weer. In latere legendes loopt er een beer bij deze boerderij rond. Een jager ziet de beer op hem afkomen, steekt zijn arm in de bek van het dier en rukt zo het hart uit z’n lijf. Einde beer.
In de Trêveszaal te Den Haag wordt het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden uitgeroepen. Dat is Nederland en België. Koning Willem I geeft opdracht tot de eerste grote volkstelling: Gastel telt 2296 personen, 331 mannen en vrouwen zijn gehuwd, 102 weduwen en 33 weduwnaars.
De gemeente telt: 8 kleermakers, 6 bakkers, 5 timmerlieden, 5 schoenmakers, 4 metselaars, 3 smeden, 2 koperslager en 2 wagenmakers. Gastel heeft twee windkorenmolens.
De gemeente heeft een schuld van 58.456 francs.
De zandwegen in de gemeente zijn slecht: in de zomer stuivende zandkuilen, in de winter modderpoelen.
Pastoor Lippens neemt in november ontslag en wordt een jaar later wederom prior van de abdij. Het Bureau de Bienfaisance wordt omgezet in een Burgerlijk Armbestuur.
De Gastelse kapelaans worden Seraphinus Timmerman uit Eeklo en Vincentius de Clercq.
Johan van Warmoeskerken is agent van politie.
De naam Brabant verandert in Noord-Brabant. Gastel behoort tot het kanton Oudenbosch en het district Breda.
Thomas Roest van Alkemade wordt lid van de Tweede Kamer der Staten-Generaal.
In Leur wordt Arnold Damen geboren
Napoleon ontsnapt van Elba en keert terug naar Parijs. Intussen is het Congres van Wenen begonnen met de bedoeling Europese vrede vast te leggen.
Napoleon wordt definitief verslagen in de slag bij Waterloo. Hier vindt de Franse veldheer ‘zijn Waterloo’. 47.000 soldaten vinden de dood. Napoleon keert terug naar Parijs. Als keizer accepteert niemand hem meer. Een Engels zeeschip vervoert hem naar het afgelegen eiland Sint-Helena.
Koning Willem I voert de Orde van de Nederlandse Leeuw in.
De heiliging van de zondag wordt wettelijk geregeld.

HET JAAR 1814

De Nieuwe Grondwet in bijzijn van Van Voss.

Na Napoleons nederlagen trekken de Fransen weg uit ons land. Er volgt rond de jaarwisseling nog wel een bloedige veldslag tussen Fransen en Engelsen bij Bergen op Zoom. Engelse troepen verblijven dan enkele weken in Gastel en gebruiken brood, stro en haver t.w.v. 8733. De rekening is ondertekend door burgemeester Van Voss.
Bij de goedkeuring van de nieuwe Grondwet in de Nieuwe Kerk van Amsterdam is ook Johan Christoffel van Voss als burgemeester van Oud en Nieuw Gastel aanwezig: hij stemt voor. Op 2 mei spreekt Willem I de eerste troonrede uit.
Niet alleen het volk wordt geteld, ook het soort huizen namelijk 20 grote boerderijen, 54 kleine boerderijen (met 52 wagens met wielen), 200 arbeidershuizen en 116 zakenpanden. De Gastelse beroepsbevolking ziet er in 1814 als volgt uit: 6 renteniers, 67 landbouwers, 4 kooplieden, 48 neringdoenden en winkeliers en 58 handwerklieden. De veestapel bestaat uit 359 runderen, 662 koeien, 3 schapen, 446 varkens en 509 kalveren. Er is 1719 morgens bouwland in gebruik waarvan 1030 hakhout.
Het bureau van weldadigheid krijgt en subsidie van 600 gulden.
De lege Schuurkerk wordt voor 36 gulden per jaar verhuurd aan Petrus Eeman, een Vlaams deserteur die in Gastel onderdak krijgt bij koopman Jan van Reijsingen. Na de dood van Van Reijsingen trouwt – Eeman – ondanks fel verzet van de familie – met diens 21 jaar oudere weduwe Joanna van Sprangh.
Seigneur Van Tets neemt ontslag als gemeente-ontvanger en wordt opgevolgd door J. Gerards Theesing.
In Gastel wonen liefst vier heelmeesters: Abraham van den Bergh, de dit jaar begonnen apotheker Henricus Peeters, van Aken en Jan Baptist Dromans. Hun praktijken reiken verder dan Gastel alleen.
Roosendaal verliest bij de komst van het Koninkrijk der Nederlanden na vijf jaar reeds haar stadsrechten.
De Cisterciënzers verzoeken vergeefs om de in Franse tijd gestolen eigendommen terug te krijgen.
De in Gastel getrouwde Theodoor Roest van Alkemade – korte tijd bewoner van Het Hof – wordt in de adelstand verheven: ridderschap van provincie Holland. Hij wordt lid van de Staten-Generaal.
Napoleon verliest ook de Slag bij Hoogstraten tegen de Pruisen, Britten en Kozakken. Gastel levert voor 2610 gulden foerage en brandstof aan strijdende Russische en Pruisische troepen. Een vredesvoorstel wijst hij af. Hij gaat naar Elba in ballingschap. Lodewijk XVIII wordt koning van Frankrijk.

HET JAAR 1813

Slag bij Leipzig, Napoleon wordt verslagen.

Gastel telt 2428 inwoners, waarvan 36 hervormd en de rest katholiek. Er staan 390 huizen, waarin 67 landbouwers, 48 neringdoenden en winkeliers, 58 handwerklieden, 4 kooplieden en 6 renteniers wonen. De gemeente is verdeeld in de wijken Dorpskwartier (885 inwoners), Meir/Stoof (412), Overesselijk (251), Kuivezand (285) en Nieuw Gastel/Stampersgat (595).
De Franse gezagsdragers worden verdreven. De Omwenteling van 1813: Willem, prins van Oranje zet op 30 november bij Scheveningen voet onder vaderlandse bodem; de Nederlandse staat wordt hersteld. Terugtrekkende Franse troepen zorgen ook in Gastel voor veel overlast.
Drossaard Thomas de Bie wordt afgezet omdat hij in de Franse tijd aanbleef. Maar wellicht ook omdat protestantse gezagdragers als Van Voss zich op hem revancheren. Hij blijft wel als notaris werkzaam in Gastel en dijkgraaf.
Johan Christoffel van Voss wordt weer burgemeester van Oud en Nieuw Gastel, één gemeente dus. Bij de eerste vergadering zijn aanwezig Jan-Baptist Dromans (vice-burgemeester), Francus Landmeeters, Antony Horsten, Roeland van Meel en mulder Jan-Baptist Peeters.
Matthijs van Steen huurt de schuur aan de Meir, voorheen de schuurkerk.
Van Adrianus Eemans is een certificaat van dienstplicht bekend als bewijs dat hij Napoleons barre veldtocht naar Rusland heeft meegemaakt. (pag 336)
Veldwachter Van Aken overlijdt, zijn opvolger is Jan Exel.
Als Pruisen Frankrijk de oorlog verklaart, valt Napoleon Duitsland binnen en levert slagen in Lutzen, Dresden en Leipzig (de Volkerenslag), waar ook de Gastelse loteling Hendrik van den Enden mee vecht. Hij schrijft een achttal brieven gedurende zijn reis door Frankrijk en vanuit het front, maar sterft in Mainz aan de tyfus. Ook Adriaan Eemans is daar gelegerd. In totaal zijn er liefst 132 Gastelse lotelingen ook Johan Christiaan de Bie, zoon van Thomas. De verliezen zijn groot, bij Leipzig wordt Napoleon vernietigend verslagen, de keizer keert terug naar Parijs. Duizenden soldaten zijn de bloedige avonturen van de kleine veldheer beu en deserteren.
De nieuwe kapelaans zijn de geboren Antwerpenaren Ferninandus van Welhuijzen en Alexander van Immerseel. Begijntje Elisabetha van Sprangh overlijdt.
Willem Frederik landt in Scheveningen en wordt 1 december uitgeroepen tot koning Willem I. Zijn leger gaat met steun van Russische kozakken Brabant bevrijden: eerst Breda, dan Klundert. Eind van het jaar wordt Bergen op Zoom belegerd door een enorme Engelse troepenmacht.

HET JAAR 1812

Jan Baptist Peeters verstrekt opdracht voor de bouw van een nieuwe korenmolen in de bocht Meir en Stoof met ‘de benodigde leveranties van materialen’. J. ten Hove is de laagste inschrijver en mag hem bouwen voor 5798 gulden. Het is de tweede molen in het dorp, Peeters is in 1785 vanuit het Belgische Laken in Gastel gaan wonen. Hij is tapper, schepen en planter van de eerste lindeboom op de Markt. Ook zoon Daniel gaat op de molen werken.
De gemeenteschuld van Oud Gastel bestaat uit 58.456 francs. De francs is onder Napoleon de munteenheid. De rekeningen van de gemeente worden gedaan door seigneur Van Tets.
Napoleons rampzalige veldtocht naar Rusland begint. De Russen passen de tactiek van de verschroeide aarde toe en op 14 december worden Napoleons troepen vernietigend verslagen. Van de 600.000 soldaten keren er nog geen 50.000 uit de strenge Russische winter terug. 25.000 Nederlanders strijden ook mee. Eén van de weinig terugkerende soldaten is de 21-jarige Gastelaar Andries de Meulder, koperslager en vervaardiger van kandelaars in de Laurentiuskerk. Hij wordt daarna ‘de Kuras/Quiras’ genoemd: cavalerist met helm en borstharnas. Gastels soldaat Van der Minderbruggen raakt gewond. Petrus Potters overlijdt in hospitaal Sedan. 26 Gastelaren strijden onder Franse vlag, waaronder ook ‘een Heerma van Voss’.
Het zogeheten ‘Franse plan’ om de Mark met de Roosendaalse/Steenbergse Vliet te verbinden komt voor het eerst ter sprake.
De Duitse gebroeders Grimm brengen een sprookjesbundel uit: Kinder- und Hausmärchen.

HET JAAR 1811

Ulbo Yetse Heerma van Voss – oomzegger van de vroegere drost Johan Christoffel van Voss – wordt benoemd tot gemeentesecretaris. Hij is van protestantse huize. Zelf wordt JC van Voss vrederechter van het kanton Oudenbosch. Seigneur Le Doux wordt gemeente-ontvanger.
Een nieuwe rechterlijke organisatie van hoven, arrondissementsrechtbanken en kantongerechten vervangt de plaatselijke schepenbanken. Vorsters worden veldwachters.
Oud- en Nieuw Gastel wordt de officiële naam van de gemeente. Nieuw Gastel is dan Stampersgat.
Op 31 maart wijdt dominee Ecoma de nieuwe hervormde kerk in met een preek over het gereedkomen van het fundament van de tempel.
Nicolaas van Mechelen koopt het bedrijf van Mathijs van Steen en richt er een wagenmakerij op.
De school van meester Hendrik van Kalmthout (met 600 gulden het hoogste salaris van Gastel, zelfs burgemeester verdient minder) wordt zomers door 12 leerlingen en in de winters door 100 kinderen bezocht.
Heelmeester Van Aken doet doctoraal examen in Leiden.
Keizer Napoleon begint met echtgenote Marie-Louise op 23 september een inspectietocht. Bij het Zwin zet een vissersboot hem over. In de stromende regen komt hij aan bij Fort Oranje bij Heijningen, waar hij de vestingwerken inspecteert. Op 4 oktober is hij in Willemstad voor een rondgang langs de vestingwallen. Later trekt hij via Dordrecht, Sleeuwijk en Utrecht naar Amsterdam. Daar wordt de Dam omgedoopt tot Napoleonplein. Zaandam verheft de keizer tot stad. De universiteit Leiden bevordert hij tot ‘école imperiale’ als dependance van de Universiteit van Parijs.
Het Armbestuur wordt omgevormd tot ‘Bureau de Bienfaisance’. Vijf jongens van 8-14 jaar worden hier onderhouden.
Ook de zeven Hollandse departementen krijgen Franse namen zoals Boucjes de L’Issel en Frise.
Er zijn meer positieve ontwikkelingen onder de Fransen: de schatkist wordt gespekt, correctere administratie, sterke rechtsbedeling en een strenge maar onpartijdige politie.
De Franse keizer voert de burgerlijke stand, het kadaster en de gemeentebegrotingen in. Hij stelt de conscriptie in: 9000 Hollandse mannen moeten onder de wapenen komen. Welgestelden kunnen de dienstplicht afkopen.
Napoleon introduceert de beetwortelcultuur in de Nederlanden.
Burgemeester/Maire Brand van Willemstad richt zich als patriot tegen de Fransen. Hij weigert bijvoorbeeld informatie over de vissers, die vanuit zijn haven deserteurs naar Engeland brachten.
De eerste mallemolen staat op Nederlandse kermissen.
De Britse scheikundige Humphry Davy ontdekt chloor.
De Kamer van Koophandel wordt opgericht.
Antonie Roest van Alkemade is generaal-majoor in het leger van Napoleon. Hij sterft op 28-jarige leeftijd aan de verwondingen bij gevechten in Modena. Vader baron Theodoor Roest van Alkemade woont met zijn vrouw Jacoba van Wassenaer korte tijd in het Hof.

HET JAAR 1810

In maart lijft Frankrijk Zeeland, Brabant en Limburg in. Enkele maanden later komt de rest van het Koninkrijk Nederland onder Frans bestuur. Keizer Napoleon – heersend over half Europa – staat inmiddels lijnrecht tegenover zijn broer Lodewijk Napoleon, die op 1 juli afstand doet van de troon. Tot dan heeft de man wel ruim 240.000 gulden uitgegeven aan kerk- en pastorieherstel in het land.
Keizer Napoleon reist van 6 t/m 9 mei van Bergen via Roosendaal naar Breda.
De Franse taal wordt op school ingevoerd en komt ook tot uiting bij Thomas de Bie: geen burgemeester meer, maar ‘maire’. Anthony Horsten is adjoint maire. En de Membres du conseil zijn M. Wagemakers, Pieter Smoor, M. Adriaansen, D. van Hasselt, Jan-Baptist Peeters, Fr. Lantmeeters en Roelant van Meel.
De Code-Napoleon wordt ingevoerd en de conscriptie toegepast: loting voor verplichte militaire dienst in het Franse leger. In Gastel is dat een lijst met 132 mannen onder de 20, sommigen duiken onder in de bossen van Barlaak. 31 mannen gaan onder de Franse wapenen. Ene Van Gunst overlijdt in een hospitaal in Cambrai.
In Gastel blijft een regiment ‘chasseurs France’ onder leiding van Duru achter. Intussen trekken duizenden soldaten via ons dorp noordwaarts.
Het gemeentebestuur is verplicht logement te geven aan officieren uit Franse leger. Franse belastingambtenaren nemen de taken over. Er komt censuur op kranten. Handel met Engeland is door het Continentale Stelsel ten strengste verboden.
De vermoeide Abt Raphaël Seghers, die na de kerkvervolging in 1797 steeds moest verhuizen en uiteindelijk op de pastorie van Gastel voorlopig wat veiligheid vindt, overlijdt bij zijn broer in Merchtem. Prior Remigius Bauwens neemt – zonder klooster als thuisbasis – waar.
De schuurkerk aan de Meir is gedeeltelijk afgebroken.
Arrondissement Breda onderverdeeld in 7 kantons met een eigen vrederechter: Gastel ingedeeld bij Oudenbosch.
De provincie erkent de gemeente Oud en Nieuw Gastel.
Leonardus Timmermans stopt als gemeente-ontvanger.
Op 3 februari verzakt de gloednieuwe sluis bij Dintelsas en valt in het water het tot enorme schulden van ruim 7 ton bij het heemraadschap leidt.
Invoering van de Burgerlijke Stand: elke Nederlander moet een achternaam dragen.
Koopman Jan van Reijsingen overlijdt.
Het Brits oorlogsschip Minotaur loopt een zandbank bij Texel: 570 opvarenden komen om het leven.

HET JAAR 1809

Koning Lodewijk Napoleon maakt van 13 april tot en met 17 mei een rondgang door Brabant en doet op 27 april ook onze dorpen aan. Later wordt beweerd dat hij na Hoeven en Oudenbosch afbuigt naar Standdaarbuiten en de nacht in Willemstad doorbrengt. Maar Gastel was geheel in feesttooi en ook daar zou Zijne Majesteit wel degelijk gezien zijn.
In Stampersgat wordt hem door schoolmeester Jan van Buyten om een eigen school gevraagd; het rijksbelastingenkantoor met wachthuis geeft hij daarop terug aan de gemeente voor een school. Het verhaal gaat later dat de koning onder de lindeboom bij hotel Bus een tukje doet.
Op 21 mei besluit de koning van Holland dat er in Oud Gastel een klein kerkje wordt gebouwd. De hervormde gemeente krijgt 5000 gulden voor een eigen kerkgebouw in de Dorpsstraat, grenzend aan huis predikant. De Fijnaartse aannemer Gerard Horsten bouwt voor 4379 gulden de Waterstaatskerk, een neoclassicistisch zaalgebouw. Op 12 september is ze gereed al verloopt de financiering niet soepel. Niet langer hoeft dominee Ecoma de diensten in huis te houden.
Kersverse dijkgraaf Thomas de Bie mag op 28 april de Koning rondleiden bij een bezoek aan de nieuwe sluizen van Dintelsas. De Koning zegt een ton subsidie toe, maar daar komt later niks van. In juli moet sluismeester Van Haaften de sluizen al open zetten vanwege een dreigende oorlog met Engeland. Twee maanden later is de inundatie voorbij, maar de sluizen verkeren in slechte staat. En Thomas de Bie kan fluiten naar zijn subsidie.
Er zijn 27 Gastelaren onder de Franse wapenen.
De bisschop van Roermond doet het vormsel in Roosendaal voor zo’n 300 Gastelse kinderen. Roosendaal, Oosterhout en Tilburg worden tijdens zijn rondreis door Lodewijk Napoleon tot stad verheven. Hij bezoekt ook Aarle waar een cholera-epidemie heerst.
De leegstaande Sint-Bernardusabdij wordt gebruikt als Frans marine hospitaal.
Watersnood in het rivierengebied Maas en Waal waarbij 275 mensen verdrinken.
Napoleon verslaat het Oostenrijkse leger in de Slag bij Wagram, waarbij zo’n 80.000 soldaten sneuvelen.
Een Britse troepenmacht landt op Walcheren en na de Slag bij Veere begint de opmars naar Antwerpen. Koning Lodewijk Napoleon verzamelt zijn troepen in Bergen op Zoom, maar wordt tegengewerkt door zijn broer de Keizer. In Vlissingen vallen 335 doden. De Britse soldaten worden echter massaal geveld door de Zeeuwse koorts. Zij die overleven zeilen rond kerstmis huiswaarts naar Engeland.
De Oostenrijkse componist Joseph Haydn overlijdt.

HET JAAR 1808

De zwerfkei op weg naar Oudenbosch (schilderij: Jos Antens)

Een enorme zwerfkei van wel 20.000 jaar oud gelegen op de zogenaamde donderakker in Gastel wordt met vereende krachten op een sterke wagen van een zekere Ackermans uit Oudenbosch getild. Hij vervoert de zwerfkei naar herberg Het Oude Landzigt in de Sint Annastraat. Eerst voor een stuiver, later voor een cent wordt de dondersteen daar binnen tentoon gesteld.
Opmeting der landerijen gelegen in Gastel door landsmeter H. Koopmans in opdracht van L.F. de Bie. De Laurentiuskerk wordt steeds meer een ruïne als niet vlug ingegrepen wordt. Langs de kerk lopen is ronduit gevaarlijk vanwege vallende stenen. Maar de politieke en bestuurlijke wanorde gaat kennelijk voor de veiligheid van mens en dier.
De nieuwe sluis bij Dintelsas werkt in oktober voor het eerst, als sasmeester wordt Jan van Haaften benoemd.
In januari overstroomt voor het eerst sinds lange tijd Zeeland. 102 polders komen onder water te staan en 43 mensen verdrinken. Ook in Antwerpen is de schade groot. Na de ramp krijgt Zeeland bezoek van koning Lodewijk Napoleon. Hij kondigt meteen dijkverhogingen aan.
Het Schotboek met het systeem van de hoeken krijgt nieuwe nummers.
Uit strategisch belang voegt Napoleon Vlissingen bij Frankrijk. De stad voert als eerste de burgerlijke stand in.
Lodewijk Napoleon verhuist van Utrecht naar Paleis op de Dam Amsterdam. Dat wordt de nieuwe hoofdstad van Nederland.
In Amsterdam wordt het eerste blindeninstituut opgericht.
Voormalig patriot Herman Willem Daendels vertrekt als gouverneur-generaal naar Batavia.
De Hollandse Brigade onder leiding van de in Tiel geboren David Herman Chassé vecht mee met het Franse leger in de oorlog tegen Spanje.
Ludwig van Beethoven componeert Für Elise.

HET JAAR 1807

De Gastelse apotheker Abraham van den Bergh haalt zijn diploma als heelmeester. Gemeentesecretaris, stokhouder, griffier en diaken Simon Tessers overlijdt. Toen de Fransen kwamen, is Tessers niet afgezet. Zijn zoon M. Tessers heeft zijn taken eerder dit jaar overgenomen, doch wordt niet benoemd.
Bij de dood van Tessers wordt door het gilde Sint Sebastiaan een ton goed gerst bier à 7 guldens geschonken. Daarbij het devies: ‘Het is Tessers met boog en schicht; Sebastiaans vogel heeft gelicht; Hy vloog zelfs hoger dan de stang; Nadat men had geschoten lang’ (Antony de Jong, hoofdman)
De Gastelse hervormde gemeente, bestaande uit zo’n 30 lidmaten, begint vanaf 1 januari met het zingen van evangelische liederen. Het is niet eenvoudig voor de kleine gemeente een volledige kerkenraad bijeen te krijgen.
Van Voss is dan wel terug op Het Hof, hij moet de boerderij aan de Lange Dreef aan de eerdere pachter Jan van Kinderen verkopen.
Het werk aan de sluis Dintelsas wordt door de keiharde ondergrond bemoeilijkt. Bovendien zijn het ruwe polderwerkers, die regelmatig vechten of staken.
Onlusten met militaire overmacht onderdrukt. Burgemeester De Bie wordt uit bed gehaald en krijgt het bevel om Franse deserteurs op te sporen en aan Franse autoriteiten over te geven. Terstond wordt een burgerwacht opgericht.
De functies van secretaris en penningmeester van het waterschap Heerjansland worden verenigd.
Midden in Leiden ontploft een kruitschip, waarbij 151 doden vallen en ruim 2000 gewonden. Zo’n 220 huizen zijn verwoest. Koning Lodewijk-Napoleon bezoekt Leiden onmiddellijk en schenkt 30.000 gulden aan hulp. Het Gastelse arbeidersvolk is te arm om veel te geven: 34 gulden.
Op 2 september viert ook Gastel de verjaardag van de koning Lodewijk Napoleon. Met klokgelui, vlagvertoon, de samenkomst van gilden, schutterijen, muzikanten en leden kerkkoor zet iedereen de verjaardag van de geliefde vorst luister bij. In de kerk is het Te Deum en ’s avonds is het gemeentehuis verlicht en krijgen muzikanten fooi van 7 gulden voor drinkgeld.
De bezittingen van het Huis van Oranje-Nassau worden geconfisqueerd.

HET JAAR 1806

Passage uit het schoolschrift van Gerard Eemans.

Napoleon vormt de Bataafse Republiek om tot een koninkrijk met zijn broer Lodewijk Napoleon als koning. Na ontvangst van de proclamatie op 5 juni luiden de Gastelse klokken en gaan overval de vlaggen uit.
De samenwerking tussen de gemeenten (municipaliteiten) Oud Gastel en Nieuw Gastel wordt steeds hechter. Rond deze tijd ontstaat de gemeente Oud en Nieuw Gastel.
Pastoor Lippens is nogal gesteld op het poederen van pruiken. In het abdijarchief zit een certificaat dat hij daarvoor belasting betaald heeft.
De municipaliteit stuurt wederom een verzoek om subsidie voor kerk en toren naar het Arrondissement Breda.
Voor 1002 gulden koopt de parochie muzikale instrumenten voor de kerk.
Er is een kerkrekening van meester-timmerman Pieter Bruyninckx voor het dichtmetselen van een buitendeur. Over de slechte staat van de kerk en het beleid van de rentmeester der domeinen dienen de regenten tevergeefs bezwaren in.
Naast alle molenaars leggen nu ook knechten, bakkers, meelverkopers, grutters, slachters en brouwers de eed op het gemaal af. Molenaars mogen ook mout malen.
Ene C.M. heeft raapgroen weggehaald op land van Anthony van Sprundel. De Bie veroordeelt hem twee dagen op water en brood. Hetzelfde met Willem van Oers maar dan voor diefstal van hout bij het Boombos. Jan M., knecht bij Pieter Bruijninkx, wordt voor een jaar uit Gastel verbannen wegens steeds drinken op zon- en feestdagen en halve nachten langs de straten zwerven.
De eerste Nederlandse schoolwet wordt van kracht. Van de Gastelse leerling Gerard Eemans is een bladzijde uit zijn schoolschrift bewaard gebleven.
Prins Willem V sterft als banneling in het Duitse Brunswijk.
Keizer Frans II legt de keizerskroon neer; daarmee komt een eind aan 1000 jaar Heilige Roomse Rijk.

HET JAAR 1805

Wapen van het heemraadschap 'Mark en Dintel'.

Op 22 januari wordt in het gouvernementenhuis heemraadschap Mark en Dintel ten doop gehouden, eerste dijkgraaf is Eduard van Mattemburgh uit Oudenbosch en notaris Thomas de Bie is als heemraad en waarnemend dijkgraaf verbonden. Het doel: open rivier Mark/Dintel aan de monding met sluizen af te sluiten. In de naamverklaring wordt uitgelegd dat de Mark zich ter hoogte van Oud en Nieuw Gastel met de Dintel verenigt. Op 25 september wordt de eerste steen gelegd.
De korenmolenaars Johannis Baptist Peeters, Carel Couwenberg en Judocus Couwenberg alsmede de molenaarsknechten Jacobus Cornelissen en Daniël Peeters leggen voor burgemeester en schepenen de eed op het gemaal af. Daarmee conformeren ze zich aan het opgeven van de hoeveelheid verwerkt broodmeel, waarop accijns geheven wordt. Het meel bestemd voor veevoer moet met zand ongeschikt gemaakt worden voor menselijke consumptie.
Een lijst met de 55 hervormden onder wie 34 lidmaten is op verzoek van het Departementaal bestuur beschikbaar. Daarop onder meer de ongehuwde dominee Ecoma, secretaris Simon Tessers, de teruggekeerde drossaard Johan Christoffel van Voss, een vroedvrouw, dienaars van justitie, kuipersknecht, een gepensioneerd kapitein van Bataafse dragonders en in Nieuw Gastel commies der recherche en sloeproeier Willem van Schilfgaarde en schoolmeester Jan de Jong. Vrijwel allemaal nog in hun functie, het bewijs dat de Gastelse katholieken geen ‘zuivering’ houden.
Plafonds in achterste deel kerk aangebracht, omdat de gewelven zijn ingestort.
Stampersgat telt 25 huizen, een smederij en een rijksbelastingenkantoor.
Het raadhuis krijgt een kachel, daarom is er geen brandhout meer opgespaard.
In de gemeente wonen 2428 mensen. Het aantal runderen is in Oud Gastel 512 en in Nieuw Gastel 160.
Anna Maria Verhagen, weduwe van Adam Eggermont, is de oudste ingelande van de Gastelse polder.
Holland en Bataafs Brabant krijgen een nieuwe grens lopend van Willemstad tot aan Heusden.
Napoleon stelt Rutger Jan Schimmelpenninck tot raadspensionaris aan. Op het gemeentehuis liggen de stembiljetten om hem te kiezen. Hij voert een belastingstelsel naar draagkracht in.
In Leeuwarden worden voor het eerst schaatswedstrijden voor vrouwen gehouden; 15.000 toeschouwers zijn getuige van de zege van Trijntje Pieters Westra.
Napoleon geeft zijn leger van 170.000 man sterk bevel te marcheren naar de Rijn. In de Slag bij het Tsjechische Austerlitz verslaat hij de Oostenrijkse en Russische legers. De vorig jaar nabij Zeist door Franse soldaten gebouwde piramide wordt daarom Austerlitz genoemd.

HET JAAR 1804

Oud-drossaard van het Oostkwartier Herman Rudolf Banier overlijdt op 13 april in Breda.
De schuurkerk aan de Meir is geheel ontruimd en is thans magazijnopslag geworden.
Intussen vallen hele brokken van de Gastelse kerktoren, levensgevaarlijk voor passanten.
Leonardus Timmermans volgt Willem van Sprang op als penningenbeheerder van de gemeente. Timmermans blijft wel gemeenteontvanger.
Op 10 juli wordt besloten de rivieren Mark en Dintel van het open water af te sluiten.
Gerardus Blankers (latere burgemeester) en Josephus van Sprangh (latere dokter) worden in Gastel geboren (ze zullen zwagers worden).
Schout Detmers uit Oudenbosch wordt wegens machtsmisbruik jegens de pastoor afgezet.
De laatste De Pottere, Maria Antonia Josepha overlijdt. Het ‘voorname’ katholieke gezin is daarmee uitgestorven. In hun wapenschild staat: Bemin God boven alles. Met haar naam verdwijnt ook de oude glorie van het voorvaderlijke slot Grimhuijsen.
Het Departementaal bestuur vraagt welke gebouwen voor de godsdienstuitoefening gebruikt worden.
Er heerst een vossenplaag in de uitgestrekte Gastelse bossen: iedere gevangen vos levert 2 gulden op.
Er wordt een rookverbod uitgevaardigd op straffe van 3 gulden.
Het Regentenmaal zal dit jaar ten huize van Jan Peeters worden gehouden.
Napoleon bespreekt in Keulen de toekomst van het Bataafse Gemenebest met de Bataafse gezant Rutger Jan Schimmelpenninck. Hij dreigt met inlijving.
In het bijzijn van paus Pius VII kroont Napoleon Bonaparte zichzelf in de Notre-Dame tot keizer der Fransen.
Het Staatsbewind voert de uniforme spelling van de Nederlandse taal in, voorgesteld door de Leidse hoogleraar Matthijs Siegenbeek.
Uitvinder Richard Trevithick laat de eerste stoomlocomotief rijden bij een ijzermijn in Wales.
Haïti wordt de eerste onafhankelijke republiek, alle nog aanwezige blanken worden vermoord.
Ludwig van Beethoven schrijft na vorig jaar de Kreutzersonate nu de Waldsteinsonate.
De briefromanschrijfsters Betje Wolff en Aagje Deken sterven negen dagen na elkaar.

HET JAAR 1803

Acte van burgerschap voor pastoor Lippens.

Schepenbanken mogen niet langer in criminele zaken vonnissen. In de steden komt een Hoge Vierschaar; voor Gastel is dat in Bergen op Zoom. Wel is Thomas de Bie als ‘schout-civil van het schoutampt Gastel’ bij machte om misdadigers te straffen.
Zo heeft hij twee bedelaars te weten Lucas de Bruijn en Frans Aarts in hechtenis genomen. Beiden worden verbannen uit het departement Brabant. Bij eventuele terugkeer zullen ze worden gegeseld.
Tegelijkertijd protesteren de gemeenten van het voormalige Oostkwartier tegen de overplaatsing van de criminele officier naar Bergen op Zoom. Gevreesd wordt dat de misdaad in het oude district waar veel vreemdelingen verblijven zal toenemen. Zeker met ‘Klein Amsterdam’ (Willebrord) in de nabijheid, de bakermat van de kwaadwilligen.
Het toedienen van het Vormsel verplaatst van Essen naar Roosendaal: Monseigneur van Frankenberg vormt hier 548 kinderen. Hij is de kardinaal-aartsbisschop van Mechelen en woont in ballingschap in Breda.
Pastoor Joannes Lippens ontvangt de Acte van Burgerschap als bewijs dat hij aan verkiezingen mag deelnemen.
Adrianus van Dongen wordt als eerste apostolisch vicarus van Breda benoemd.
Parochie dient officieel verzoek bij Brabants bestuur in tot herstel kerktoren, er komt geen geld vrij.
Oud-kapelaan van Gastel en provisor van de Bernardusabdij Gosuinus (Johannes Delgado) overlijdt in Gastel.
In de Bataafse Republiek wordt nadruk van boeken bij wet verboden.
Tweede Wet op lager onderwijs bepaalt dat alle scholen openbare scholen zijn.
Vanwege oorlogsdreiging vanuit Engeland bezetten Franse soldaten onder generaal Monnet Walcheren en ook Bergen op Zoom moet Franse garnizoenen binnen haar muren dulden. Ze gedragen zich zo onbeschoft dat een protestbrief naar Napoleon uitgaat.
Napoleon bezoekt met zijn vrouw Josephine steden in de Zuidelijke Nederlanden waaronder Maastricht, Brussel, Gent en Brugge. In Mechelen maakt hij zijn Blijde Intrede. In Antwerpen geet hij opdracht twee dokken te graven voor een oorlogshaven.
Het Tapijt van Bayeux wordt voor het eerst in het Louvre tentoongesteld.

HET JAAR 1802

De koorbanken van de Bernardusabdij (foto: Martien Coppens).

Het laatste jaar dat de schuil- of schuurkerk aan de Meir in gebruik is. Omdat er geen schikking komt tussen hervormden en roomsen, beslist de minister de situatie niet terug te draaien. Op 7 februari kunnen de katholieken de lege, uitgewoonde Laurentiuskerk na 153 jaar weer in gebruik nemen. Kapelaan Van de Wouwer celebreert de mis, omdat pastoor Lippens ziek is.
De Cisterciënzers krijgen het patronaatsrecht terug. Het altaar wordt wederom gewijd aan de Heilige Laurentius. Ook zijn er zij-altaren van de Heilige Maagd Maria en de heilige Bernardus. Het orgel komt uit de afgebroken Hemiksemse abdijkerk. De kostbare koorbanken met fraai houtsnijwerk worden opgeslagen in een Gastelse schuur.
Het kerkkoor St. Cecilia wordt (her)opgericht.
De katholieken verzoeken de Laurentiustoren te herstellen. De schuurkerk wordt niet meteen ontruimd, want de hervormden doen nog pogingen de Spaanse kerk terug te krijgen. Hun kerkdiensten gaan door ten huize van dominee Ecoma.
Tot ergernis van grondeigenaren worden dagelijks voetpaden aangelegd over ingezaaid land of weilanden. Daarom wordt verordonneerd geen nieuwe voetpaden meer te maken op straffe van drie gulden boete.
Na jarenlange gewelddadige rooftochten loopt de beruchte bendeleider Jan Catoen uit ’t Heike samen met handlanger Francis Mertens tegen de lamp. Op de Markt van Middelburg worden ze opgehangen en vervolgens in de Zeeuwse Galgenpolder aan de vogels verteerd. Zij zullen de laatsten zijn op dit galgenveld, immers in 1795 zijn de galgenvelden door de Fransen formeel verboden.
In Mechelen wordt Victor Scheppers geboren.
De Charlotte Dundas, ’s werelds eerste stoomboot vaart over een kanaal naar Glasgow.
Napoleon kondigt voor België de geloofsvrijheid af. De protestanten kunnen hun eredienst houden.
De nieuwe Franse grondwet geeft Napoleon nog meer macht.
Engeland en Frankrijk sluiten het Vredesverdrag van Amiens. Rutger Schimmelpenninck behartigt er de belangen van de Bataafse Republiek. Dat krijgt Suriname terug van de Engelsen.

HET JAAR 1801

De goederen van de laatste markies Karl Theodoor van Palts-Sulzbach worden staatsbezit.

De bezittingen van de laatste markies – die deze titel ook niet meer draagt – gaan definitief over naar de Staat der Nederlanden.
Kerkenraad van de hervormden doet met een rekest aan de regering een poging de Laurentiuskerk weer terug te krijgen. De gerechtsbode wordt gelast de meubels, die roomsen aan hervormden hebben geschonken, weg te ruimen.
In een rekest aan het landsbestuur vraagt dominee Ecoma namens de hervormden de kerk en pastorie te mogen behouden tegen een vaste huur van 60 gulden/jaar. Bovendien is de verhuizing van de pastoor, waarover Petrus Mastboom in een eerder rekest schreef, nooit doorgegaan.
Gemeenteontvanger van Oud en Nieuw Gastel wordt Willem van Sprang.
De Gastelse parochie valt niet langer onder Bisdom Antwerpen maar onder aartsbisdom Mechelen met afzonderlijk vicariaat Noord-Brabant.
De laatste Antwerpse bisschop Franciscus de Nelis, twee jaar terug overleden, heeft in ons gebied de voorbije jaren 11.000 katholieken het vormsel toegediend.
Houten beschoeiing van Oudenbossche haven vervangen door stenen kademuur.
Firma Maris en Schippers richt in Willemstad de eerste bank in onze streek op.
De veldwachters zijn Jan Warmoeskerken en Koenraad van Aken. Zij houden de orde in stand voor een salaris van 250 gulden per jaar.
In Gastel wordt een vals alarm gegeven om de waakzaamheid en vaardigheid van de nieuwe Bataafsche troepen te testen.
Er komt scherp toezicht op het snijden van banden, hakken en roven van hout en klamotten en het stelen van blokkeel, mustert en rijsstaken. Ook het breken van hekken en palen wordt bestraft.
Op 16 oktober treedt de nieuwe grondwet van de Bataafse Republiek in werking. Het Staatsbewind bestaat uit twaalf leden, er komen acht departementen volgens de aloude provinciegrenzen. De invloed van het uit 35 leden bestaande parlement wordt beperkt.
Richard Trevithick lanceert zijn stoomwagen ‘Puffing Devil’ voor een korte rit. De stoomketel kan echter maar kort op druk blijven.

terug naar het begin van de pagina

De Negentiende Eeuw

Recente reacties

Archieven

Categorieën

Meta

sidebar menu