NIEUWE AANWINSTEN

Een spaarzakje van de Rabobank

Zeer onlangs bracht Piet Peeters een kleinood mee dat sommige leden wellicht nog uit hun jeugd herkennen; het was een spaarzakje van de Rabobank ten behoeve van schoolsparen. Piet voegde aan deze gift tevens een korte handleiding toe over het gebruik van dit zakje: De kinderen brachten op een vaste dag in de schoolweek in het spaarzakje geld mee en kochten daarvoor spaarzegels. Die werden op een spaarkaart geplakt. De volle spaarkaarten gingen naar de Rabobank op de Markt en het bedrag werd bijgeschreven op hun spaarboekje.

Kaart van Oud en Nieuw Gastel Anno 1975

We kennen hem bijna allemaal wel, de kaart die de Rabobank van Oud Gastel in 1975 uitgaf ter gelegenheid van het 700-jarig bestaan van de gemeente.

Ger Akkermans zag echter een bijzondere variant van deze kaart. Die was door de bezitter met de hand ingekleurd. Ger zag de kaart in de kringloopwinkel, kocht hem en schonk hem aan onze Heemkunde-kring. Dit is een ware liefhebber van ook de kleinere voorbeelden van cultureel erfgoed.

Archief Boerenbond Oud Gastel

In juni 2019 was het dan zover. Heemkundekring ‘Het Land van Gastel’ mocht toen uit handen van Jan Derene namens de ‘Vrienden van Sint Antonius’ het archief van de Boeren-bond Oud Gastel in ontvangst nemen.

Het archief omvat naast de schriftelijke materialen verenigd in een 6-tal boeken, een prachtig beeld van de H. Antonius Abt mét varken (elders in het museum getoond), alsmede het vaandel en de vlag van de Boerenbond.

Vaasje met de Basiliek

Eind juni 2019 bracht Coby van Meer ons een vaasje met daarop de beeltenis van de Basiliek van Oudenbosch. Het vaasje heeft inmiddels een plek gevonden in onze Heiligenkamer.

Het wit-groene lampetstel met zeepbakje van Julia Smoor

In april 2019 ontving de Heemkundekring een uitgebreide mail van een van de meeste actieve leden. In haar mail had zij met het oog op een aanstaande verhuizing het plan opgevat enige waardevolle historische voorwerpen te schenken. De verhuizing ging niet door, maar de schenking wel. Een zware delegatie in de personen van Frans van Merriënboer, Nol van Poeijer en Jan van Eekelen vertrok samen met de truck van Nol naar Leusden. Later op de dag arriveerden ze weer in Gastel met een koperen bak waarin vroeger op de boerderij van Louis en Truus Smoor de aardappels voor de varkens werden gekookt. Verder nog een kleinere koperen bak, een houten tobbe van 50 cm doorsnede, een koperen theepotje op een houten theestoof en een muurijzer van de oude brouwerij. Groter was weer het wit-groene lampetstel met zeepbakje. Samen met enige andere voorwerpen heeft dit lampetstel een mooie plek in het museum gevonden.

De eerste gift van de familie Tak

Jarenlang waren Jan Tak en zijn vrouw zeer betrokken leden van onze Heemkundekring. We kennen Jan beter als “de Pony”. Niet lang na elkaar overleden Jan en zijn vrouw. Dochter Marian Buurstee-Tak vond dat de boeken een plaats verdienden in het archief van ‘Het Land van Gastel’.

De 2^de Wereldoorlog was beslist een interesse gebied. Hier vinden we natuurlijk bekende boeken zoals: ‘De bevrijding van Oud Gastel en Stampersgat’ van Dr. J. Dellepoort en Broeder Théophile Nijman en ‘De Bezetting en Bevrijding van Oud Gastel en Stampersgat 1940 – 1945’ van J. Laros.

Uiteraard was hij als boer geïnteresseerd in het boerenbestaan. Hij vond dat ook in de boeken ‘De Geschiedenis van het boerenleven in Nederland’, deel 19 en ‘Landleven’ van Ton de Joode. Voorts treffen we een groot formaat ‘Foto-atlas van Noord-Brabant’ aan.

De tweede gift van de familie Tak

Een uiterst uniek boekwerkje is de klassieker van Maria Haezebroek: ‘De hedendaagse Kookkunst’, met als ondertitel: ‘De Wetenschap om Lekker en Goedkoop te Eten en Drinken’. Alsof dat nog niet overtuigend genoeg is gaat de titelpagina verder met de volgende informatie: ‘Is geheel omgewerkt en met tal van recepten verrijkt door J.P. Gros, Eerste Kok van wijlen Z. M. Willem I’. Het boekwerkje is overigens ‘Opgehelderd door houtsnee-figuren’. Het boekje verscheen in 1852. 

Een tweetal Almex-apparaten

Wij kenden de apparaten wel, maar hebben nooit geweten wat de naam was. We hebben vroeger uiteraard heel vaak een buskaartje gekocht en de Almex-apparaten werden door  de conducteur en later door de buschauffeur gebruikt om een buskaartje uit te printen. Oud-buschauffeur Piet Martens kwam in januari deze apparaten brengen. Hij had ze heel lang bewaard, want volgens een begeleidend formuliertje waren die al op 8 oktober 1980 ingenomen.

Foto en filmcamera’s van Wilhelmina M. Bus

Begin mei 2019 van dit jaar verblijdde Tom Bus, namens zijn zus Mimi de heemkundekring met een verza-meling camera’s. Het waren de toestellen van de man van Mimi. Het betrof een tweetal fototoe-stellen: een Pentax en een Russi-sche Zenith. Voor het produceren van bewegende beelden werd ge-bruik gemaakt van een Canon Motorzoom 8 en een video came-rarecorder – ook wel camcorder genoemd – Hitachi VM-E210E.

De burgemeestersstoel van de gezusters Van Gastel

In de loop 2019 kregen we een telefoontje uit Roosendaal. Gerd en Jenny van Bree wilden een bijzondere stoel en enige boeken schenken. Tijdens het bezoek aan de familie Van Bree was meteen duidelijk dat de stoel als 2 druppels water leek  op de bur-gemeestersstoel in ons museum. Niet zo vreemd als wordt verteld dat de stoel via Matti Andriessen in het bezit is gekomen van de 3 gehandicapte gezusters Van Gastel, die ondanks hun handicap  uitstekende naaisters waren. Matti, de dochter van de voormalige Gastelse burgemeester was wijkver-pleegster en kwam in die hoedanigheid regelmatig bij de gezusters over de vloer. De goede relatie bleef niet alleen tot Matti beperkt, maar breidde zich ook uit naar haar ouders. Bij zijn afscheid heeft burgemeesters Andriessen de gezusters de stoel geschonken.

De plakboeken van Els Theunissen – Burm

Els was al eerder bij het museum komen binnenlopen om te informeren of wij mogelijkerwijs belangstelling hadden voor haar plakboeken. Op deze vraag werd al op voorhand “ja” gezegd en toen zij eenmaal de boeken – die je eigenlijk geen plakboeken kunt noemen, maar eerder collages van een zeer breed geïnteresseerd mens – bleek dat dit een heel goed besluit was.

Els heeft haar Zeeuws-Vlaamse roots nooit verloochend en een substantieel deel van haar collages gaat dan ook over Hulst.

Dit gaat echter niet ten koste van de zeer brede spreiding van haar interesses die tot uitdrukking komen in de gekozen kranten- en tijdschriftknipsels.

Els komt – wij zeiden het al – uit Zeeuws-Vlaanderen en is getrouwd met een Limburger. Realiseren we ons wel voldoende dat de plannen van België om zowel Zeeuws-Vlaanderen als Limburg te annexeren als schadeloosstelling voor de Nederlandse neutraliteit tijdens de Eerste Wereldoorlog – afzijdigheid zeiden de Belgen – niet zijn doorgegaan. Dan had Gastel toch heel wat moeten missen. En dat is overigens ook wat Els zei, toen ze de plakboeken kwam afgeven: “Ik zal ze erg gaan missen!”. Els zal in de toekomst steeds welkom zijn om haar boeken weer te komen inzien. Ze zijn zorgvuldig opgeslagen in een archiefdoos met het opschrift: ‘Els Theunissen – Burm archief’.

Kruikje Café-Zaal Vogelaars

Op de kruik – ooit uitgebracht door café Vogelaars – die Wies meebracht, staat een afbeelding van de Gastelse Markt in 1935. Tot onze grote verrassing was dat dezelfde afbeelding die ook op het paneel staat dat Nol van Poeijer en Jan van Eekelen hebben ingepast in de achterwand van hun huzarenstukje: de nieuwe bar. 

Uit het ‘Akkermans-archief’

In januari 2018 kwam Martijn Akkermans het museum binnenlopen met een grote boodschap-pentas vol historische objecten waarmee we ons inmiddels aanzienlijke ‘Akkermans-archief’ konden uitbreiden.

Om te beginnen 12 jaargangen van de Katholieke Illustratie mee. De oudste was een zeer unieke 2^de jaargang uit 1868 – 1869. In totaal waren er 5 jaargangen uit de laat-19^de eeuw en de overige 7 besloegen een groot deel van de jaren tussen 1902 en 1917. In de beginjaren van de Katholieke Illustratie werd nog geen gebruik gemaakt van foto’s maar van zeer mooie en tot de verbeelding sprekende gravures.

Uit het ‘Akkermans-archief’

De voorouders van Martijn hebben een exemplaar bewaard van ‘De Grondwet’, dat geheel gewijd was aan de moord die in 1900 zoveel onrust in Gastel veroorzaakte.

Uit het ‘Akkermans-archief’

Links een herinnerings- medaille voor het 40- jarig lidmaatschap van het kerkkoor van Piet Akkermans.

Rechts een herinnerings-medaille ter gelegenheid van 150 jaar ‘Broeders van Scheffers’.

Uit het ‘Akkermans-archief’

Een drietal stichtelijke boeken aan: ‘Gebedenboek Ave Maria’, ‘Het Katholieke Leven’ en ‘Het Wees Gegroet’.

Uit het ‘Akkermans-archief’

Een bronzen kruis op een stok, hetgeen werd gebruikt bij kerkelijke plechtigheden.

Uit het ‘Akkermans-archief’

In mei 2019 ontving de Heemkundekring een doos voornamelijk gevuld met tijdschriften en boeken. We zullen hier niet alle objecten vermelden, maar het bij een aantal representatieve voorbeelden laten.

Het is aardig om te zien dat in de vijftiger jaren bladen als Margriet en Libelle – van beide “damesbladen” ontvingen we een ingebonden jaargang – zich blijkbaar tot doel hadden gesteld de na-oorlogse lezeressen behalve enige “verstrooiing” vooral nuttige informatie te verschaffen over allerlei praktische zaken. Bijgevoegde afbeeldingen maken dit duidelijk.

Uiteraard vinden we hier ook weer veel stichtelijke lectuur, die zich niet alleen beperkte tot boeken of toneelstukken, maar ook tot de schoolboeken, zoals we zullen zien. Giovanni Bosco – beter bekend als Don Bosco – was in de vorige eeuw een veelbewonderde Italiaanse pater. Hij was vooral bekend om zijn jeugd-werk. Hij stichtte in 1859 de Congregatie van de Sale-sianen en werd later heilig verklaard. In Oudenbosch vinden we zijn naam terug bij ‘Circus Don Bosco’.

Opvallend dat we tussen deze boeken ook een boekje vinden van de hand van Pater Victor Becker S.J. (1841 – 1898) die in Oudenbosch leraar historie en wis- en sterrenkunde was op het toenmalige ‘College der Sociëteit’ (later kleinseminarie van het Bisdom Breda). Hij was in onze contreien vooral bekend van zijn hier afgebeelde boekwerk: ‘Het zwerfblok van Oudenbosch’. Uit een latere gift van de familie Akkermans wordt duidelijk dat dit boek de familie nogal heeft beziggehouden. We zullen zien dat de vader van Martijn zich alle mogelijke moeite heeft getroost de kei weer van Oudenbosch terug te krijgen naar Oud Gastel, waar de kei oorspronkelijk vandaan kwam. Wie op het schutblad de naam Oudenbosch heeft doorgestreept en heeft vervangen door Gastel is niet bekend. Zowel de namen Van der Vaart, de overgrootvader van Martijn, en zoals op het boek is aangegeven, de groot-vader van Piet en Floor Akkermans, prijken op het boek. Duidelijk is wel dat deze kwestie vele jaren leefde binnen de familie.

En de steen ligt overigens nog steeds in Oudenbosch!

Uitbreiding III van het ‘Akkermans-archief’ met unieke stukken

Zeer onlangs kregen we wederom een grote hoeveelheid zeer waardevolle historisch belangrijke documenten door Martijn aangeboden. Het betreft hier enige mappen met o.m. oude foto’s, postkaarten, uitvoerige stukken over de kerken (inclusief de noodkerk van 1764) van Gastel, samengesteld door zowel grootvader Frans, als vader Piet. Ook is een uitvoerig dossier aanwezig over het inmiddels veelbesproken zwerfblok van Oudenbosch. Het schrijven over en het documenteren van de historie van Gastel zat en zit de Akkermansen duidelijk in het bloed. Ook de beschildering van de kerk door Oosterman en de latere restauratie door de Gastelse schilders, waaronder Piet Akkermans, komt ruimschoots aan bod. In een fotoboek zijn  de werkzaamheden uitvoerig gedocumenteerd. Zo werd bij een eerste kennismaking met de stukken een aantal originele schetsen van Oosterman gevonden.

De archivarissen van onze heemkundekring zijn nog niet in de gelegenheid geweest om deze grote hoeveelheid van waardevolle documenten en geschriften te inventariseren. Het dient – gezien de aard van de stukken – zeer zorgvuldig te geschieden. We zeggen de lezer van het jaarboek toe, zo snel mogelijk een gedetailleerd overzicht van deze stukken te maken en daarover in een volgend jaarboek te berichten. De kans is tevens groot dat verschillende documenten zullen worden gebruikt bij het schrijven van nieuwe artikelen over de geschiedenis van Gastel.

Toch willen wij u als lezer niet helemaal in het ongewisse laten en dus lichten we een tipje van de sluier op. We laten u hierbij een zestal voorbeelden zien uit de grote veelheid van foto’s en documenten uit de dossiers van de IIIᵈᵉ uitbreiding van het ‘Akkermans-archief’.

Hiernaast zien we een foto van Piet Akkermans en Nard Heshof, twee hoofd-rolspelers bij de restauratie van het schilderwerk in de St. Laurentiuskerk. De foto komt uit een map met nog veel meer foto’s.

Links onder op de vorige bladzijde ziet u een foto van de bevrijdingsfeesten van 1918, die volgens Broeder Théophile Nijman blijkbaar pas in 1919 plaatsvonden. Het relaas van dit feest zal in een volgend jaarboek verschijnen.

Links boven ziet u de eerste pagina van een artikel van Frans Akkermans over ‘Symbolische tekeningen op woonhuizen’. Daarnaast een originele ontwerptekening van Jan Oosterman voor een schildering in de St. Laurentiuskerk. Rechtsboven een deel van de notulen van de Handboogschutterij ‘De Heldenbroeders’ en tot slot rechtsonder een gezelschap Gastelse notabele dames die lid waren van de ‘Elisabethsvereniging’. Over het algemeen kwamen zij uit de rijkere kringen. Zij hielden zich bezig met de  armenzorg.

verder naar 

……………vervolg